Pierwsze odznaki Wojska Polskiego po 1918 roku

Prawo ustanawiania odznak pamiątkowych w okresie międzywojennym posiadały formacje, oddziały i szkoły wojskowe. Jeśli były zainteresowane ustanowieniem odznaki pamiątkowej musiały złożyć specjalną prośbę do Ministra Spraw Wojskowych. W ramach ministerstwa, zatwierdzaniem odznak pamiątkowych zajmowało się biuro II wiceministra spraw wojskowych. Drogą służbową przekazywano wzór regulaminu i projekt graficzny odznaki w dwóch egzemplarzach. Część z nich zachowała się do dnia dzisiejszego w Centralnym Archiwum Wojskowym. Należało także wskazać organ, któremu przysługiwało by prawo nadawania odznaki i adres pod który można było składać wnioski o jej nada

W maju 1920 roku Sztab Generalny Wojska Polskiego podjął pierwszą próbę ustalenia listy odznak pamiątkowych funkcjonujących w Wojsku Polskim (Rozkaz Naczelnego Dowódcy Wojska Polskiego nr 40 z 20 maja 1920 roku). Zadanie okazało się niełatwe, ponieważ wymagało zebrania informacji od wszystkich podległych jednostek. Ze względu na szereg ważniejszych czynności nie otrzymano odpowiedzi ze wszystkich formacji i w efekcie skompletowano listę zdecydowanie niekompletną.

Nie dbano taże o nazewnictwo, czego przykładem może być dwukrotne umieszczenie na liście wpisu „Szkoła Podchorążych Legionów Polskich”, z których jeden wpis oznaczał najprawdopodobniej Szkołę Chorążych Legionów Polskich. Czy też umieszczenie na liście „Oficerskiej Szkoły 2 PP LP”, zamiast Szkoły Oficerskiej Piechoty nr 1 przy 2 PP Leg. Pol. Omawiana lista prezentuje odznaki pamiątkowe noszone przed uregulowaniem prawa do ich noszenia. Należy mieć więc na uwadze, że część z nich nie została zatwierdzona jako odznaki, które wolno nosić w Wojsku Polskim.

Pierwsza lista zatwierdzonych odznak, których noszenie było dopuszczalne w Wojsku Polskim pochodzi z 1924 i zawiera nieco ponad sto pozycji. Temat sam w sobie godny odrębnej kolekcji, ale też krytycznej weryfikacji. Na liście znajduje się na przykład odznaka pamiątkowa Związku Wojskowych Polaków w Turkiestanie, której nie potrafię przypisać do żadnej znanej mi odznaki. Czy jest to pozycja dzisiaj zapomniana ze względu na swoją rzadkość, czy też rozpoznawalna odznaka pod zmienioną nazwą? Podobne wątpliwości dotyczą odznaki pamiątkowej Poloniae bene merentibus. Druga kwestia to szereg odznak, doskonale znanych kolekcjonerom, których na liście nie ma. Przy czym mowa o obiektach, które niewątpliwie pochodzą sprzed 1924 roku i co do których nie ma wątpliwości, że ich noszenie w okresie międzywojennym było dopuszczalne. Doskonałym przykładem może być odznaka pamiątkowa Szkoły Aplikacyjnej Korpusu Oficerów Sanitarnych. Dlatego prezentowaną niżej listę należy traktować jedynie jako punkt odniesienia do dalszych indywidualnych badań.

Pełna lista zawiera następujące pozycje:

1. odznaka pamiątkowa I Brygady Legionów,

2. odznaka pamiątkowa II Brygady Legionów,

3. odznaka pamiątkowa III Brygady Legionów,

4. odznaka pamiątkowa I Korpusu Wschodniego,

5. odznaka pamiątkowa II Korpusu Wschodniego,

6. odznaka pamiątkowa Armii gen. Hallera

7. odznaka pamiątkowa I Brygady Polskiej Siły Zbrojnej „Usque ad finem” 1917/1918

8. odznaka pamiątkowa Swoim żołnierzom z Ameryki – odrodzona Polska

9. odznaka pamiątkowa Naczelnego Polskiego Komitetu Wojskowego w Rosji „Naczpol”

10. odznaka pamiątkowa Poloniae bene merentibus (3 stopnie)

11. odznaka pamiątkowa 1. Legionu Puławskiego

12. odznaka pamiątkowa Naczelnego Dowództwa Wojska Polskiego

13. odznaka pamiątkowa byłej Dywizji Syberyjskiej

14. odznaka pamiątkowa byłego Batalionu Ochotniczego Strzelców Sanockich

15. odznaka pamiątkowa Wojsk Wielkopolskich

16. odznaka pamiątkowa Polskiej Organizacji Wojskowej

17. odznaka pamiątkowa Związku Wojskowych Polaków w Turkiestanie

18. odznaka pamiątkowa byłej Polskiej Konfederacji Wojskowej w Rosji

19. odznaka pamiątkowa byłego Legionu Polskiego w Finlandi

20. odznaka pamiątkowa byłej 1 Dywizji Strzelców Wielkopolskich

21. odznaka pamiątkowa Oficerskiej odznaki związków strzeleckich „Parasol”

22. odznaka pamiątkowa Legii Rycerskiej

23. odznaka pamiątkowa za Huszt

24. odznaka pamiątkowa za Marmaros Sziget

25. odznaka pamiątkowa Szczypiórna

26. odznaka pamiątkowa Witkowice

27. odznaka pamiątkowa „Gwiazda Przemyśla”

28. odznaka pamiątkowa za Wilno

29. odznaka pamiątkowa Organizacji Wojsk Wielkopolskich

30. odznaka pamiątkowa Przyczółka Kijów

31. odznaka pamiątkowa „Orlęta”

32. odznaka pamiątkowa Obrony Lwowa

33. Krzyż Obrony Lwowa

34. odznaka pamiątkowa Lwowskiego oddziału Karabinów Maszynowych

35. odznaka pamiątkowa Żandarmerii Polowej Obrony Lwowa

36. odznaka pamiątkowa I odcinka obrony Lwowa

37. odznaka pamiątkowa II odcinka obrony Lwowa

38. odznaka pamiątkowa Załoga Lewandówki 11.XI – 22.XI.1918 r.

39. odznaka pamiątkowa Dworzec Główny 2.XI – 22.XI.1918 r.

40. odznaka pamiątkowa Obrońców Rzęsny Polskiej

41. odznaka pamiątkowa 1. Kompanii Kadrowej

42. odznaka pamiątkowa Naczelnej Straży Ludowej w Poznaniu

43. odznaka pamiątkowa Dowództwa Artylerii w Krakowie

44. odznaka pamiątkowa Bajończyków

45. odznaka pamiątkowa Brygady Kaukaskiej Wojska Polskiego

46. odznaka pamiątkowa Frontu Litewsko-Białoruskiego

47. odznaka pamiątkowa Górnośląska (z adnotacją „krzyż zakazany”)

48. odznaka pamiątkowa Obrony Śląska

49. krzyż rokitniański

50. odznaka pamiątkowa 18 Dywizji Piechoty

51. odznaka pamiątkowa 1 Pułku Piechoty Legionów Polskich

52. odznaka pamiątkowa 2 Pułku Piechoty Legionów Polskich

53. odznaka pamiątkowa 3 Pułku Piechoty Legionów Polskich

54. odznaka pamiątkowa 4 Pułku Piechoty Legionów Polskich

55. odznaka pamiątkowa 5 Pułku Piechoty Legionów Polskich

56. odznaka pamiątkowa 6 Pułku Piechoty Legionów Polskich

57. odznaka pamiątkowa 8 Pułku Piechoty Legionów Polskich

58. odznaka pamiątkowa 34 Pułku Piechoty

59. odznaka pamiątkowa 35 Pułku Piechoty

60. odznaka pamiątkowa 64 Pułku Piechoty

61. odznaka pamiątkowa 77 Pułku Piechoty (z adnotacją, że chodzi o niedźwiedzia na naramiennikach)

62. odznaka pamiątkowa 62 Pułku Piechoty

63. odznaka pamiątkowa byłego 101 Pułku Piechoty

64. odznaka pamiątkowa byłego 144 Pułku Piechoty

65. odznaka pamiątkowa byłego 206 Pułku Piechoty

66. odznaka pamiątkowa Pułku Strzelców Nowogródzkich

67. odznaka pamiątkowa Pułku Strzelców Grodzieńskich

68. odznaka pamiątkowa Pułku Strzelców Wielkopolskich

69. odznaka pamiątkowa 1 Pułku Szwoleżerów

70. odznaka pamiątkowa 2 Pułku Szwoleżerów

71. odznaka pamiątkowa 1 Pułku Ułanów Krechowieckich

72. odznaka pamiątkowa 4 Pułku Ułanów

73. odznaka pamiątkowa 5 Pułku Ułanów

74. odznaka pamiątkowa 6 Pułku Ułanów

75. odznaka pamiątkowa 8 Pułku Ułanów

76. odznaka pamiątkowa 12 Pułku Ułanów

77. odznaka pamiątkowa 14 Pułku Ułanów Jazłowieckich

78. odznaka pamiątkowa 17 Pułku Ułanów

79. odznaka pamiątkowa 21 Pułku Ułanów

80. odznaka pamiątkowa 23 Pułku Ułanów

81. odznaka pamiątkowa byłego 214 Pułku Ułanów

82. odznaka pamiątkowa 2 Pułku Strzelców Konnych

83. odznaka pamiątkowa 6 Pułku Strzelców Konnych

84. odznaka pamiątkowa 1 Dywizjonu Artylerii Konnej

85. odznaka pamiątkowa 1 Pułku Artylerii Cieżkiej

86. odznaka pamiątkowa 2 Pułku Artylerii Polowej Litewsko-Białoruskiej

87. odznaka pamiątkowa byłego 201 Pułku Artyleri Polowej

88. odznaka pamiątkowa Żandarmeri Polowej Wojska Polskiego

89. odznaka pamiątkowa Pociągu Pancernego „Mściciel”

90. odznaka pamiątkowa Pociągu Pancernego „Piłsudczyk”

91. odznaka pamiątkowa Pociągu Pancernego „Haller”

92. odznaka pamiątkowa V. Batalionu Wojsk Kolejowych

93. odznaka pamiątkowa Okręgowej Kontroli Transportów Wojsk Kolejowych Stanisławów

94. odznaka pamiątkowa Kontroli Transportów Wojskowych Siedlce

95. odznaka pamiątkowa Sekcji Szermierczej Wojskowego Klubu Sportowego

96. odznaka pamiątkowa Wojskowego Instytutu Geograficznego

97. odznaka pamiątkowa Szkoły Podchorążych w Warszawie

98. odznaka pamiątkowa Szkoły Podchorążych Wojsk Saperskich

99. odznaka pamiątkowa Szkoły Podchorążych Wojsk Łączności

100. odznaka pamiątkowa Szkoły Podchorążych Wojsk Taborowych

101. odznaka pamiątkowa Szkoły Podchorążych Wojsk Samochodowych

102. odznaka pamiątkowa Szkoły Podchorążych Wojsk Artylerii

103. odznaka pamiątkowa Wielkopolskiej Szkoły Podchorążych

104. odznaka pamiątkowa Wojskowej Szkoły Sanitarnej