kolekcjonowanie

Published

LAMUS – 50 aukcja książek i grafiki

W zeszły weekend warszawski antykwariat Lamus organizował swoją 50 aukcję książek i grafiki. Pomimo bardzo sympatycznego jubileuszu, aukcja była nietypowa. Antykwariat zwyczajowo organizuje aukcje w dwóch formułach – tradycyjnej i internetowej. Aukcje tradycyjne odbywają się w Bibliotece Narodowej i gromadzą pokaźną liczbę uczestników. Aukcje internetowe organizowane są za pośrednictwem dedykowanego portalu secretera.pl i mają swoją odrębną numerację. Tym razem, jak przypuszczam ze względu na ograniczenia wynikające ze stanu epidemiologicznego, aukcja tradycyjna odbyła się wyłącznie w formule internetowej. Pozostaje żałować, że takie okoliczności dotknęły właśnie aukcję jubileuszową. Tym bardziej, że aukcje antykwariatu Lamus zawsze obfitują w wiele interesujących obiektów, które nawet jeśli pozostają poza bezpośrednim kręgiem zainteresowań kolekcjonerskich, przyjemnie jest zobaczyć na żywo. Z drugiej strony, kto się spodziewał po katalogu aukcji jubileuszowej specjalnej oferty, będzie zawiedziony. Lamus trzyma stały, bardzo wysoki poziom od wielu lat i chyba nie jest w stanie już niczym zaskoczyć. Gdybym miał opisać wszystkie pozycje, które zwróciły moją uwagę, ten wpis zajął by pewnie kilkanaście razy więcej objętości. Dlatego pozwolę sobie na subiektywny wybór kilku ciekawostek z wyższej i niższej półki.

Do tej pierwszej grupy należy niewątpliwie projekt dyplomu nadania orderu Orła Białego dla Antoniego Krasickiego. Dokument pochodzi z 1792 roku i opatrzony jest podpisem Stanisława Augusta Poniatowskiego. Nie posiada jednak pieczęci koronnej, ani kontrasygnaty sekretarza królewskiego. Dlaczego zwróciłem na niego uwagę pomimo, że ostatecznie Antoni Krasicki nie został kawalerem najwyższego polskiego orderu? Dlatego, że z dyplomem wiążą się ważne okoliczności historyczne. Najprawdopodobniej został przygotowany w okresie między sierpniem, a listopadem 1792 roku, kiedy władza królewska była mocno ograniczana przez członków konfederacji targowickiej. Autor opisu w katalogu zwrócił uwagę, że “wyjątkowość tego dokumentu tkwi w autentycznym królewskim podpisie“. Oczywiście nie chodzi o to, że podpis ostatniego króla polski jest jakąś rzadkością. Chodzi o to, że umieszczony został na dokumencie, który ostatecznie nie uzyskał mocy prawnej. Dlatego, wbrew opisowi katalogu, nie uważam aby był to dyplom nadania orderu Orła Białego lecz jego projekt. Ewentualnie należy go traktować jako list, w którym król wyraża wolę nadania takiego orderu Antoniemu Krasickiemu. Choć oczywiście w tym wypadku wola ta znalazła swój aktywny wyraz i król podjął ostatecznie nieskuteczną próbę zrealizowania powziętego zamiaru. Dokument oferowany był z ceną wywoławczą 5.000 zł. i ostatecznie znalazł nabywcę za kwotę 18.400 zł.

Innym obiektem, którym chętnie bym ozdobił swoje ściany, a który pozostanie wyłącznie wpisem na tej stronie jest szkic Piotra Michałowskiego, przedstawiający jeźdźców na koniu. Niestety załączone do katalogu zdjęcie jest niewielkie i trudno dostrzec szczegóły umundurowania. Biorąc jednak pod uwagę zainteresowania słynnego malarza batalisty nie wykluczam, że było to studium przedstawiające ułanów z okresu księstwa warszawskiego lub powstania listopadowego. Nieco łatwiejszy w identyfikacji był drugi szkic, przedstawiający dość jednoznacznie kirasjerów. Jednego od zadu, a drugiego w pozycji 3/4 od tyłu. Jeśli przyjąć, że szukamy żołnierzy z tych samych okresów historycznych, to w rachubę wchodzą tylko jeźdźcy 14. Pułk Kirasjerów Księstwa Warszawskiego. To co widzimy na szkicu i to co wiemy o umundurowaniu tego pułku, nie wyklucza mojej hipotezy. Tym samym, z dwóch oferowanych, uważam ten szkic za zdecydowanie ciekawszy. Nie tylko dlatego, że możliwa jest atrybucja konkretnej formacji wojskowej ale także dlatego, że 14. Pułk Kirasjerów należy do formacji rzadkich. Szkic oferowany był z ceną wywoławczą 5.000 zł. Niestety nie śledziłem wyniku aukcji.

Należy pamiętać, że kolekcjonerstwo to nie tylko pamiątki za wiele tysięcy złotych i perełki można znaleźć także w znacznie niższych kwotach. Szczególnie jeśli mówimy o specjalizacji antykwariatu Lamus, czyli o literaturze i książkach bibliofilskich. Dlatego na omawianej aukcji poza klasyczną pozycją, jaką jest pierwsze wydanie Pana Tadeusza, znalazły się także inne sympatyczne książki. Wśród nich moją uwagę zwróciło “Zbójnictwo na Podhalu” Zdzisława Wróbla z 1929 roku. Przyznam się, że nie czekałem na aukcję i skorzystałem ze skanu dostępnego bibliotece cyfrowej. Doskonała lektura na jeden wieczór, która w lekkiej formie wprowadza nas w świat dawnych góralskich watażków. Przy okazji polecam przeglądanie katalogów aukcji bibliofilskich pod kątem ciekawych inspiracji do lektury. Tak jak babcia mojej żony mówiła: “nawet nie wiesz, że jesteś głodny“, tak ja sobie czasem myślę, że nawet nie myślałem, że chcę coś przeczytać.

Published

Rzecz o wyborach

“Niemcy w liczbie 27, nie zważając na abstynencję polską, przystąpili do wyborów. Posłem został asesor sądowy Wolff. W innych powiatach, przeważnie polskich, w ten sam sposób wybory się odbyły. Polacy solidarnie uchylili się od głosowania, Niemcy natomiast z prawa swego korzystali. Tak tedy poseł Niemiec wyjechał wprawdzie do Frankfurtu, ale przez dłuższy czas było sprawą nierozstrzygniętą, czy mu tam zasiadać i głosować wolno, bo go za rzeczywistego zastępcę ogółu ludności uważać nie chciano.

[…]

W maju następnego roku (1849) zgromadził się w Frankfurcie inny parlament, wybrany na podstawie prawidłowego regulaminu. Jako wysłaniec powiatów brodnickiego i lubawskiego wybrany 170 głosami polskimi przeciw 60 niemieckim powtórnie Łyskowski założył protest przeciw inkorporacji, ale tym razem nie miał powodzenia. Niemcy odmówili innym narodowościom w obrębie Rzeszy wolności i równouprawnienia”.

ks. A. Mańkowski, Walka Pomorza o polskość pod zaborem pruskim 1772-1920,

[w:] “Księga pamiątkowa X lecia Pomorza”, Toruń 1930, s. 6

Published

The Waddesdon Bequest

Trafiłem ostatnio przypadkiem na film o kolekcji lord Rothschilda, ofiarowanej do British Museum na przełomie XIX i XX wieku. Kolekcja jest oczywiście olśniewająca, jak to bywa przy dużych budżetach. Więcej informacji o niej można przeczytać i zobaczyć zdjęcia przykładowych obiektów na stronie muzeum. Co jednak najciekawsze w tym filmie, to opowieść o człowieku jako kolekcjonerze. Przy okazji polecam także inne filmy na kanale YT tego muzeum. Jest tam sporo nie tylko ciekawych, ale także dobre zrealizowanych filmów.

Published

Kradzież medalu na upamiętnienie utworzenia Księstwa Warszawskiego

Po spektakularnych wydarzeniach w Dreźnie doszło do kradzieży nieco mniejszego formatu. Na forum Towarzystwa Przeciwników Złomu Numizmatycznego pojawiła się informacja o kradzieży medalu upamiętniającego utworzenie Księstwa Warszawskiego. Egzemplarz jest bardzo charakterystyczny, ze względu na swoje uszkodzenia. Szczególną uwagę zwraca utworzona przez jedno z uderzeń, blizna na twarzy Napoleona. Potępiając wszelkie kradzieże – te wielkie i te małe – wrzucam tutaj zdjęcia medalu, gdyby ktoś się na niego przypadkiem natknął. Kontakt do właściciela medalu można znaleźć przez stronę forum. Nie odpuszczajmy, zwróćmy uwagę, bo taka historia może spotkać każdego z nas.

Published

5 aukcja Numimarket

To kolejna aukcja z rzędu organizowana przez Numimarket, na której wypatrzyłem coś co chętnie bym posiadał w zbiorze. Powiem więcej, tym razem moją uwagę zwróciły aż dwie pamiątki. Biorąc pod uwagę moje niszowe zainteresowania, jest to wynik całkiem przyzwoity. Pierwszą z nich był medal pamiątkowy wybity na cześć Feliksa Łubieńskiego. Swoje główne zasługi położył on w okresie Księstwa Warszawskiego, kiedy pełnił funkcję Ministra Sprawiedliwości. W tym czasie wykazał się dużą aktywnością i wprowadził szereg bardzo nowoczesnych rozwiązań, z których tylko część została wypisana na medalu. Utworzona w 1808 roku Szkoła Prawa, była prekursorką Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego. Feliks Łubieński widział w niej kuźnię przyszłych kadr prawniczych dla mało sprofesjonalizowanego w początku XIX wieku wymiaru sprawiedliwości. Wprowadzenie na ziemiach polskich Kodeksu Napoleona jest zasługą ówczesnego Ministra Sprawiedliwości tylko w takim zakresie w jakim oceniamy sprawność tego wdrożenia. Oczywiste było bowiem, że w Księstwie Warszawskim musiał on być wprowadzony. Z dzisiejszej perspektywy wydaje się to dość oczywiste ale należy pamiętać, że w ówczesnych warunkach społeczno politycznych, nie było to wcale takie łatwe. Kodeks zrywał z wieloma ówczesnymi zwyczajami prawnymi. Jednocześnie, ze względu na zalegalizowanie małżeństw świeckich, jego wprowadzeniu przeciwny był kościół rzymskokatolicki. Więcej, wielu duchownych protestowało przeciw temu, że stali się urzędnikami stanu cywilnego i mieli udzielać świeckich ślubów. Sprawa nie była ani łatwa, ani oczywista. Na szczęście Feliks Łubieński, jako sprawny i sumienny urzędnik, cieszył się dużym poparciem księcia warszawskiego Fryderyka Augusta. Dzięki temu mógł swobodnie wprowadzać te i inne nowinki, na które nie starczyło już miejsca na medalu. Jedną z nich były sądy pokoju, które pozostawiły po sobie wspaniałą pamiątkę historyczną w postaci medali dla sędziów i podsędków pokoju. Wszystkich bliżej zainteresowanych tą postacią odsyłam do doskonałych pamiętników Feliksa Łubieńskiego, opracowanych przez Władysława Chomętowskiego i wydanych w Warszawie w 1876 roku. Wracając jednak do samego medalu. Aukcja rozpoczęła się od skromnego poziomu 500 zł., więc już przed rozpoczęciem aukcji pojawiły się pierwsze oferty. Ostatecznie licytacja zakończyła się kwotą 4.956 zł., uwzględniając prowizję domu aukcyjnego.

Drugim intrygującym, a jak się zaraz okaże może nawet sensacyjnym medalem, oferowanym na opisywanej aukcji numimarketu był medal upamiętniający Roberta Cutlar Fergussona. Był on adwokatem szkockiego pochodzenia o poglądach sprzyjających mniejszościom narodowym szukającym swoich dróg do niepodległości. Jako członek brytyjskiego parlamentu wspierał powstanie listopadowe i polską emigrację. Napisał nawet poemat pod tytułem “Polska”. W efekcie zasłużył sobie na medal pamiątkowy autorstwa Władysława Oleszczyńskiego. Medal ten był wybity relatywnie wcześnie, bo już w 1832 lub 1833 roku. Postać wymagająca niewątpliwego odświeżenia w polskiej historii, ponieważ nie posiada nawet własnej notki w Wikipedii. Być może powinno się to zmienić. Jednak moje największe zainteresowanie wzbudził fakt, że był to jedyny znany mi dotychczas egzemplarz medalu odbity w srebrze. Odmiana taka nie jest notowana nawet w referencyjnym dla medali popowstaniowych katalogu zbioru Ludwika Gocla. W dodatku medal wyśmienicie zachowany. Medale wybite w brązie spotyka się nieczęsto, a medalu w srebrze jeszcze nie widziałem. Nic dziwnego, że został wystawiony na aukcji z cena wywoławczą 2.000 zł., a ostatecznie sprzedany w cenie 9.912 zł. wliczająca w to prowizję domu aukcyjnego. Jeśli się nie mylę, to stał się w ten sposób jednym z najdroższych polskich medali XIX wieku. Takiego podsumowania tej aukcji się nie spodziewałem.

Published

Książki do pobrania

Muzeum Zamek Królewski w Warszawie udostępniło na swojej stronie internetowej kilka publikacji do pobrania w formie plików PDF. Wśród nich jest także dwutomowa pozycja na temat medali, która krótko po premierze recenzowana była na tej stronie. Publikacja jest rewelacyjna, więc warto ją pobrać i przeczytać. Zachęcam także do przejrzenia innych pozycji udostępnionych przez muzeum. Oczywiście cieszy, że książki zostały udostępnione do pobrania. Warto jednak w tym miejscu zaznaczyć, że są to publikacje przygotowywane i publikowane ze środków publicznych, a więc z naszych podatków. Jeśli tak, to uważam, że powinny być dostępne za darmo od samego początku.

Published

Sarmatia Antiques – blog Mikołaja Paciorka

Tak jak nie powinno się oceniać książki po okładce, tak pewnie bloga nie powinno się oceniać po pierwszym wpisie. Jednak w tym przypadku uważam, że warto zrobić wyjątek i zachęcę Państwa do lektury wpisu na stronie antykwariatu Sarmatia Antiques, prowadzonego przez Mikołaja Paciorka. Wpis dotyczy krzyża kampanii wrześniowej 1939 roku. Widać, że był rzetelnie przygotowany i przemyślany. Na szacunek zasługuje także dopracowana warstwa estetyczna. Podoba mi się także możliwość pobrania całości w formie pliku PDF. Przy efemeryczności formy jaką jest blog, może się to okazać dobrym sposobem na przechowanie treści artykułu. Można powiedzieć, że ten wpis jest taki, jak sam bym chciał żeby wyglądały moje wpisy. Dlatego życzę autorowi utrzymania poziomu wpisów i regularności ich umieszczania, bo z mojego doświadczenia wynika, że to są dwie najtrudniejsze rzeczy. Natomiast Państwa zachęcam do lektury bloga prowadzonego pod adresem https://sarmatia-antiques.com/blog/

Published

24 aukcja AN Michała Niemczyka

Paradoksalnie wpis o 24 aukcji Antykwariatu Numizmatycznego Michała Niemczyka rozpocznę od informacji zaczerpniętej z wykładu Jakuba Grzyba, wygłoszonego w ramach sesji poprzedzającej ostatnią aukcję Gabinetu Numizmatycznego Damiana Marciniaka. Wynikało z niego, że w 2019 roku sprzedano 15.676 monet kosztujących 500 zł. To jednocześnie ponad połowa wszystkich sprzedanych w tym okresie monet. Jednocześnie w tym samym roku sprzedano 2.127 monet kosztujących 5.000 zł. lub więcej. Ta druga grupa wygenerowała ponad 64% obrotu na rynku numizmatycznym. Jeśli zawęzić tą grupę do monet kosztujących 20.000 zł. i więcej, to okaże się, że w 2019 roku wygenerowały one 40% obrotu na rynku numizmatycznym. Tu przechodzimy do ANMN, które w 2018 roku wygenerowało blisko 40% obrotu na aukcyjnym rynku numizmatycznym, a w 2019 roku blisko 30% obrotu na tym rynku. Oczywiście aukcje to nie cały rynek numizmatyczny, ale na pewno ważna i charakterystyczna jego część. Znaczący spadek udziału ANMN w rynku można upatrywać właśnie w upowszechnieniu się aukcyjnej formy sprzedaży dzięki popularyzacji portalu onebid.pl Nie bez znaczenia jest także powrót do organizacji aukcji przez Sergiusza Stube, który ze swoim reaktywowanym Poznańskim Domem Aukcyjnym zabrał 7% obrotu. Być może w dużej mierze właśnie tych, które zabrakło ANMN. Uważam tak dlatego, że w moim odczuciu oba podmioty konkurują właśnie o ten segment klientów, którzy wydają na poszczególne obiekty 20.000 zł. i więcej. Wydaje się, że tylko przejęcie lub utrata takich klientów możne wpłynąć na tak znaczącą zmianę całych obrotów.

W świetle przytoczonych cyfr i moich wcześniejszych narzekań na kopiowanie przez ANMN pomysłów Damiana Marciniaka wniosek może być tylko jeden. Niemczyk nadal umie pozyskać na aukcje najdroższy asortyment i nadal umie go najdrożej sprzedać. Z punktu widzenia interesujących mnie tematów, 24 aukcja była tego potwierdzeniem. Moją uwagę zwrócił piękny medal pamiątkowy I Zjazdu Prawników i Ekonomistów, który odbył się 1887 roku w Krakowie. Był on wydany nakładem Mieczysława Kurnatowskiego, numizmatyka i antykwariusza. Wydał on także inny oferowany na tej aukcji medal pamiątkowy z I Zjazdu Artystów i Literatów w Krakowie w 1883 roku. Także obecny na tej aukcji. Oba medale opisane co najmniej lakonicznie, uzyskały wysoką cenę wynikową. Przypuszczalnie ze względu na wyśmienite stany zachowania. Wydaje się więc, że opis nie gra większej roli. Wystarczy dobry przedmiot, ładny stan zachowania i dobre zdjęcia. Wyrobiony klient odrobi lekcję i sam rozpozna co jest wartościowe. Oczywiście spojrzałem na dział medali także przez nowy pryzmat progów cenowych 5.000 zł. i 20.000 zł. Tylko jeden obiekt przekroczył pierwszy próg. Był to medal Jana Kazimierza z okazji pokoju w Oliwie. Dobrze zachowany medal autorstwa Jana Höhna z jednej strony prezentuje słynny klasztor, a z drugiej wizerunek króla. Przy tej pozycji opis jest już szeroki i bardzo satysfakcjonujący. Znajdują się w nim odniesienia nie tylko do medalu, ale także związanej z nim historii.

Podobnie było w dziale z odznaczeniami, gdzie tylko jeden obiekt przekroczył wspomniane wyżej progi. Była to odznaka pamiątkowa 6 odcinka Obrony Lwowa, sprzedana za 11.000 zł. Uwagę zwraca fakt, że cena wywoławcza odznaki wynosiła zaledwie 1.500 zł. Podobnie było z innymi obiektami w tym dziale, które wystawione były od wyraźnie niskich cen. Tak jak gdyby ANMN nie był w stanie prawidłowo ich wycenić i pozostawił to kupującym. Z drugiej strony mogła to być także świadoma taktyka zachęcania do udziału w aukcji. Można też było odnieść wrażenie, że ANMN nie do końca radził sobie z opisem poszczególnych obiektów. Wiele odznak opisanych było jako rzadkie, choć z pewnością nie można tego powiedzieć ani o odznace pamiątkowej 16 Pułku Ułanów, ani o odznace pamiątkowej Komendy Legionów Polskich, ani tym bardziej o odznace żołnierskiej 19 Pułku Piechoty. Ewidentnie ANMN kluczył też przy opisie stanów zachowania. Wytarty i porysowany medal 3 maja miał być wedle opisu zachowany w stanie “przyzwoitym”, cokolwiek to znaczy. W opisie nie poinformowano także o dobieranej nieprawidłowej wstążce, choć przecież mogło to mieć znaczenie przy podejmowaniu decyzji o zakupie. Oczywistą skuchą była rzekoma odznaka 19 Eskadry Wywiadowczej. Był to amatorsko wykonany, jak twierdzi dom aukcyjny w srebrze, emblemat przedstawiający godło 19 Eskadry Myśliwskiej. Gdyby rzeczywiście była to “niezmiernie rzadka odznaka” jak chciał tego ANMN, to przy obecnym popycie na odznaki lotnicze jej cena poszybowała by nie gorzej niż samoloty z tej eskadry. Ostatecznie ktoś zdecydował się zapłacić 2.500 zł. + prowizja domu aukcyjnego, co należy uznać za podatek od wiary w rzetelność opisów dużych domów aukcyjnych. Ostatnim mankamentem tego dnia aukcji było przeszacowanie liczby obiektów jakie mają być licytowane w ramach jednej sesji. Ostatecznie ze względu na duże zainteresowanie aukcja kończyła się po północy.

Published

W czasach szaleństwa

Każdy small talk zaczyna się dziś od jednego tematu. Sprawa jest na tyle emocjonująca, że wbrew wszelkiej logice poruszona zostanie także na tej stronie. Dlaczego? W ostatnich dniach otrzymuję z szeregu domów aukcyjnych i antykwariatów, gdzie subskrybowałem newslettery informacje związane z coronawirusem. Informacje dotyczą ograniczeń w udziale w aukcjach stacjonarnych, zasad oglądania obiektów i procedur dotyczących wysyłek. Dla przykładu największy polski dom aukcyjny DESA Unicum oferuje możliwość osobistego oglądania przedmiotów wyłącznie po uprzednim umówieniu się. Oferuje także możliwość nieodpłatnego przechowania wygranych przedmiotów, co jest sympatycznym ukłonem w stronę klientów. Domy aukcyjne niechętnie trzymają u siebie sprzedane obiekty, bo wiąże się to z ryzykiem ich uszkodzenia lub utraty. Poza tym zajmuje miejsce, które przecież kosztuje. Wreszcie ograniczono udział w aukcjach do nieosobistych kanałów komunikacji, a więc korespondencji, telefonu i internetu. Właśnie w tym miejscu dochodzimy do sedna dzisiejszego wpisu. Byłem przekonany, że współcześnie większość obrotu aukcyjnego realizowana jest właśnie tymi kanałami. Nie był to wynik jakichś badań, ale odczucia związanego z doświadczeniami własnymi i znajomych. Słuchając jednak ostatnio podcastu rozmowy Cezarego Łasiczki z dr hab. Wojciechem Szafrańskim dowiedziałem się, że jest wręcz przeciwnie. Okazuje się, że dominującą formą udziału w rynku sztuki (a więc nie tylko antyków) jest licytacja osobista. Wedle jego informacji szeroko rozumiany korespondencyjny udział w rynku zarezerwowany jest dla transakcji o mniejszych wartościach. Być może właśnie stąd moje wrażenie. Zawsze miałem wyobrażenie, że nabywcy drogich przedmiotów będą chcieli pozostać anonimowi. Wrażenie to popierały informacje o rekordach aukcyjnych, bitych przez anonimowych kolekcjonerów. Być może ta forma zarezerwowana jest dla absolutnie najdroższych obiektów i wypaczyła mój obraz. Nie wykluczam także scenariusza w którym nabywca jest łatwo rozpoznawalny dla osób zgromadzonych w sali aukcyjnej, jednak do powszechnej wiadomości podaje się, że jest anonimowym nabywcą. Nie ma co dywagować, dowiedziałem się nowej ciekawej informacji. Przy tej okazji, skoro czytającym ten wpis przyjdzie spędzić najbliższe dwa tygodnie w domu, gorąco polecam ten i inne podcasty Cezarego Łasiczki. Polecam także książkę Magdaleny Grochowskiej “W czasach szaleństwa”, z której zaczerpnąłem tytuł tego wpisu. Przeszło 600 stron solidnej lektury o życiu czterech osób i ich postawie wobec totalitaryzmów. Jak znalazł na najbliższy czas.

Published

Gratulacje dla WCN!

Na jednej z tygodniowych z aukcji Warszawskiego Centrum Numizmatycznego pojawiło się ogniwo łańcucha komorniczego, przerobione na samodzielną odznakę. W dodatku opisane zupełnie bez jakiejkolwiek podstawy, jako odznaka członka sądu okręgowego po 1918 roku. Kiedyś takie fałszerstwo na szkodę kolekcjonerów opisywałem na swojej stronie. Dlatego kiedy zobaczyłem je ponownie na stronie WCN nie miałem już dostatecznego animuszu aby zgłosić sprawę. Kiedy w końcu się zebrałem, wszedłem jeszcze raz na stronę WCN i zobaczyłem z satysfakcją, że obiekt został wycofany. Co za miłe zaskoczenie. Obiekt wycofany i jednocześnie opisany jako przypuszczalne fałszerstwo. Sprawa wyjaśniona w ciągu około tygodnia, bez konieczności abym ją zgłaszał. Nie będę ukrywał, że czuję satysfakcję z dobrze rozwiązanego problemu. Tym bardziej, że dotychczas WCN raczej bronił swojego stanowiska w kwestii opisów. Nie pozostaje nic tylko pogratulować prawidłowej i szybkiej reakcji. W takich przypadkach poznaje się klasę domu aukcyjnego.

Published

Jak stworzyć dobrą kolekcję?

Najczęściej wszystkich interesuje jak stworzyć kolekcję, która z upływem czasu najbardziej zyska na wartości. Artykułów i porad na ten temat powstało tyle, że z pewnością ktoś już udzielił prawidłowej odpowiedzi, tylko nie sposób odsiać ją z gąszczu innych. Nie jest to też pytanie, które by mnie szczególnie zajmowało. Nie z tego powodu zbieram. Dlatego też pozwolę sobie poszukać odpowiedzi na inne, ciekawsze dla mnie pytanie. Jak stworzyć dobrą kolekcję pamiątek historycznych?

Pomimo, iż postawiłem sobie dość istotne (przynajmniej dla mnie) pytanie, to nie aspiruję do tego aby moja dzisiejsza odpowiedź była jednoznaczna i wiążąca. Postanowiłem ją tutaj umieścić raczej jako notatkę z bieżących przemyśleń. Jeśli za rok będę jeszcze o tym wpisie pamiętał, być może podzielę się nowymi spostrzeżeniami, a być może skasuję go w poczuciu żenady. Czas pokaże. Ostatnie zastrzeżenie stawiam dlatego, że chcę wyróżnić trzy czynniki, które w mojej ocenie mogą wpłynąć pozytywnie na tworzenie dobrej kolekcji, a sam nigdy nie przepadałem za takimi próbami podziałów i klasyfikacji. Dlatego, żeby nieco złagodzić powagę tego podziału, chciał bym się odwołać do klasycznej anegdoty na temat sposobu świadczenia usług. Zgodnie z nią usługę można mieć wykonaną szybko, tanio lub dobrze. Jeśli będzie szybko i tanio, to nie będzie dobrze. Jeśli będzie szybko i dobrze, to nie będzie tanio. Jeśli będzie tanio i dobrze, to z pewnością nie będzie szybko.

Żeby natomiast zbudować dobrą kolekcje trzeba dysponować wiedzą, czasem i pieniędzmi. Przewaga świata kolekcjonerskiego w przeciwieństwie do świata usług tkwi w tym, że można dysponować wszystkimi trzema czynnikami. Zdarza się to bardzo rzadko, ale przynosi dobre efekty o czym mógł się przekonać każdy kto oglądał kolekcję Emeryka Hutten-Czapskiego, którego przykład nigdy dość przywoływać. Przy tym jednocześnie uważam, że dla stworzenia dobrej kolekcji w zupełności wystarczające jest dysponowanie dwoma tylko czynnikami, z trzech przywołanych. Dochodzi bowiem między nimi do pewnej kompensacji, o czym mowa będzie dalej.

Wiedza nie przypadkowo została wymieniona jako pierwsza. Bez podstawowej wiedzy nie uda nam się nawet sformułować ciekawego programu kolekcji. Gdyby nawet udało nam się to przypadkiem lub ktoś by nam taki pomysł na kolekcję podpowiedział, to z całą pewnością nie będziemy umieli o takiej kolekcji powiedzieć zbyt wiele ciekawych rzeczy i sami uczynimy ją nieciekawą. Jeśli już będziemy wiedzieli co chcemy zbierać, to musimy wiedzieć jakie przedmioty chcemy do takiej kolekcji włączyć. Wreszcie musimy wiedzieć jak rozróżnić pamiątki bardziej ciekawe, od tych mniej ciekawych. Jak odróżnić pamiątki oryginalne, od fałszerstw na szkodę kolekcjonerów, czy przedmiotów poddanych konserwacji. Wreszcie trzeba umieć ocenić czy ta konserwacja była profesjonalna, czy też wraz z upływem czasu doprowadzi do pogorszenia się stanu naszego posiadania. Trzeba sobie też odpowiedzieć na pytanie jak przechowywać i opisywać naszą kolekcję. Na te pytania, pomimo licznych publikacji, nie zawsze łatwo jest znaleźć szybką i poprawną odpowiedź. To wszystko składa się na niezbędną wiedzę kolekcjonerską. Oczywiście taką wiedzę uzyskuje się wraz z czasem, co nieuchronnie przenosi nas do kolejnego akapitu.

Czas jest w moim przekonaniu istotny nie tylko dlatego, że pozwala zdobyć niezbędną wiedzę ale także dlatego, że pozwala się swobodniej poruszać na rynku z ograniczoną podażą. W skrajnym przykładzie, jeśli jakaś pamiątka pojawia się w obrocie raz na dwadzieścia lat, to osoba która zacznie kolekcjonowanie w wieku nastoletnim ma teoretyczną szansę na dwa zakupy w życiu. To bardzo mało, ale nadal można jedną z tych szans nie wykorzystać. Jeśli ten sam przedmiot poszukuje osoba, która rozpocznie przygodę z kolekcjonerstwem w wieku lat pięćdziesięciu, może go nigdy nie spotkać na swojej kolekcjonerskiej drodze. W bardziej typowym przykładzie, jeśli jakaś pamiątka pojawia się w obrocie raz w roku – raz na dwa lata, to rozpoczynając swoją przygodę z kolekcjonerstwem wcześniej, nie musimy się śpieszyć. Możemy poczekać aż pojawi się w okazyjnej cenie lub bardziej dla nas dogodnym momencie. Średnio rzecz biorąc możemy ją kupić taniej, kompensując brak trzeciego czynnika.

Jest to jedna z możliwości rozumienia pojęcia czasu jakim dysponuje kolekcjoner. Drugi aspekt, to czas który możemy poświęcić na kolekcjonowanie na bieżąco. Ile godzin w tygodniu możemy poświęcić na przeszukiwanie oferty domów aukcyjnych, wizyty w antykwariatach, telefony i maile do innych kolekcjonerów? Ile razy gotowi jesteśmy wstać na koło lub jarmark o piątej rano, żeby coś upolować? Nie ma się co oszukiwać, kto poświęci tych godzin więcej, ten większą będzie miał z tego korzyść. Nie mówię tu nawet o okazjach, ale samej możliwości kupienia określonej pamiątki. Dzięki temu czasowi może się okazać, że jakiś walor nie jest dla nas dostępny raz w roku, tylko dwa lub trzy razy w roku.

Pieniądze dla stworzenia dobrej kolekcji są bardzo przydatne. Proszę jednak nie sądzić, że stworzenie dobrej kolekcji warunkuję posiadaniem małej fortuny. Można stworzyć program kolekcji składającej się z przedmiotów o wartości ok. 100 zł. za sztukę i też może to być dobra kolekcja. Problem polega na tym, żeby te 100 zł. mieć, kiedy pojawi się coś do kupienia. Chodzi o to, żeby program kolekcji dostosować do własnych możliwości finansowych. Z drugiej strony trzeba pamiętać, że ten kto nie liczy się z pieniędzmi może nas łatwo przelicytować. Im tańsze pamiątki, tym łatwiej przegrać rywalizację z kimś kto wchodzi do zbierania przebojem i kupuje wszystko jak leci. Odpowiednie środki pozwalają też na finansowanie specjalistów, którzy za nas będą wiedzieć i poświęcać swój czas na szukanie. To niewątpliwy atut osób, które mogą sobie na to pozwolić.

Published

K. Gładki, Guziki administracji więziennej, zeszyt 1

Choć data wydania książki jest oznaczona na 2019 rok, to publikację zauważyłem dopiero w styczniu bieżącego roku. Trochę się jej spodziewałem, ponieważ autor wspominał mi o zamiarze opracowania tematu (jak wynika z korespondencji) już w 2014 roku. Korespondencja ta wywiązała się w związku z kupionym przeze mnie guzikiem Więzienia Płockiego. Pan Krzysztof Gładki prosił o udostępnienie zdjęcia do publikacji. Ku mojej satysfakcji guzik trafił nawet na okładkę. W tamtym czasie nie miałem pojęcia, że temat guzików administracji więziennej jest kolekcjonersko aż tak trudny. Wspomniany guzik kupiłem okazyjnie na allegro, wyszukując przedmiotów o tematyce więziennej. Byłem przekonany, że skoro wyszukałem i od razu znalazłem taki guzik w ofercie, to nie mogą być one rzadkie. Nic bardziej mylnego. Od 2014 roku nie widziałem już żadnej oferty na guzik tego typu, choć też muszę przyznać, że jakoś aktywnie ich nie poszukiwałem. Tym większy szacunek dla autora, który zebrał ich aż piętnaście. Wciąż do odkrycia czekają guziki zakładów karnych zlokalizowanych w Białej Podlaskiej, Zamościu, Sieradzu, Lublinie, Janowie, Kaliszu, Pyzdach, Piotrkowie, Łęczycy, Łukowie, Radomiu i Sandomierzu. Dlaczego te guziki są tak rzadkie? Jak wynika z opracowania Krzysztofa Gładkiego, choć sam takiej analizy nie poczynił, kadra więzienia składa się niekiedy z zaledwie kilkunastu osób. Biorąc pod uwagę ograniczoną ilość guzików przy stroju urzędowym, ich nakłady mogły dla wybranych przykładów nie sięgać nawet 100 sztuk. Z drugiej strony wiadomo, że do guzików nie przywiązuje się takiej wagi jak np. dla odznak. Dlatego łatwiej gubiły się w zawierusze dziejów.

Wracając do samej książki, jej niewątpliwym atutem jest zebranie przeszło połowy hipotetycznie istniejących typów guzików administracji więziennej i zobrazowanie ich w jednym miejscu. Drugim plusem jest ukazanie tematu w kontekście historycznym, a więc przybliżenie czytelnikowi historii więzień na ziemiach polskich w XIX wieku. Oczywiście rozmiar i jakość tego opracowania pozostawiają pewien niedosyt. Nie chcę jednak z tego powodu formułować zarzutu, ponieważ autor sam przyznaje publikacji walor “zeszytu”. Książce zabrakło też korekty, co jest zauważalne w kilku miejscach. Poza tym przyjemna lektura na jeden wieczór. Raczej do odłożenia na półkę, żeby sprawdzić czy dany guzik był notowany, jeśli pojawi się na jakiejś aukcji.

Published

10 aukcja GNDM

Dzisiaj kończy się 10 aukcja Gabinetu Numizmatycznego Damiana Marciniaka. Choć numer aukcji był okrągły Damian Marciniak nie nadał jej jubileuszowej oprawy. Początkowo byłem przekonany, że okoliczność ta będzie podkreślana, ale potem doszedłem do wniosku, że przy trzech aukcjach rocznie nie jest to znów takie wielkie wydarzenie. Tym bardziej, że firma działa od znacznie dłuższego czasu i bardziej cenne jest to, że ofertę i obsługę poprawia z aukcji na aukcję, a nie jednostkowymi zrywami. Wracając jednak do meritum tego wpisu. Ozdobą aukcji była kolekcja monet średniowiecznych i banknotów prywatnych emisji. Są to tematy o których nie mam pojęcia, więc muszę tylko przyznać, że zostały ciekawie zaprezentowane i opisane w drukowanej wersji katalogu. Całość uzupełniały filmy na kanale YouTube. Tym sposobem po raz kolejny udało się firmie przykuć moją uwagę nawet do tematów, które nie interesują mnie kolekcjonersko. Nie wspominam w tym miejscu o sesji wykładów, którą jak zawsze skrupulatnie odsłuchałem. Moją uwagę zwrócił fakt, że wykłady ciążą w stronę naukową lub zupełnie lekkich refleksji dla początkujących. Szkoda, że zrezygnowano z prezentacji nowości wydawniczych. Być może ten wątek powróci w przyszłych sesjach. Z pierwszego dnia aukcji interesująca wydała mi się gipsowa forma do odlania medalu z wizerunkiem marszałka Józefa Piłsudskiego. Wykonał ją Jan Wysocki z okazji wizyty marszałka w Państwowej Szkole Przemysłu Artystycznego w Bydgoszczy. Medal jest bardzo rzadki, a forma unikatowa. Poza tym to ciekawa i bardzo estetyczna pamiątka. Najwyraźniej poznało się na niej przynajmniej kilka osób, ponieważ z ceny wywoławczej 600 zł., poszybowała do kwoty 2.400 zł. + prowizja.

Drugiego dnia oferowane były monety, więc moja uwaga została przeniesiona dopiero na trzeci dzień aukcji. Pod młotek trafiło 221 medali i 402 książki. Wybór medali tym razem był poniżej przeciętnej właściwej dla aukcji Damiana Marciniaka. Jako ciekawe, wskazał bym zaledwie pojedyncze przykłady. Jednym z nich był szkolny medal nagrodowy z Wrocławia z 1657 roku, autorstwa Jana Buchheima. Pozycja nie tylko rzadka, ale też estetyczna. W konsekwencji medal został sprzedany za 3.400 zł. + prowizja. W konsekwencji ten dział nie przykuł chyba zbyt wielkiej uwagi i osiągnięte ceny wynikowe uważam za raczej niskie. Bardzo ciekawie przedstawiał się natomiast dział z literaturą specjalistyczną. Miało to także swoje odzwierciedlenie w nie najniższych cenach wywoławczych. Z pięciu interesujących mnie tytułów jeden pobrałem za darmo z biblioteki cyfrowej, a dwa kupiłem taniej na allegro. Niedostępne okazały się dwa tomy “Katalogu plakiet medalionów i medali polskich i z Polską związanych w Lwowskiej Narodowej Galerii Sztuki“. Ten zestaw konsekwentnie osiąga na aukcjach ceny powyżej 1.000 zł. Tak było i w tym przypadku. W mojej ocenie nie jest to pozycja warta aż takiego wydatku. Powiodło mi się za to przy zakupie książki J. Hlinki “Medailerstvo na Slovensku” z 1976 roku. Kupiłem ją w cenie wywoławczej i bardzo jestem jej ciekawy. Być może będzie przedmiotem recenzji na tej stronie.

Kolejny dzień zebrał tematy, o których nie jestem w stanie wiele napisać, więc znów go przeskoczę, żeby w kilku słowach opisać zaskoczenie lub może raczej brak zaskoczenia jaki wiązał się z aukcją orderów i odznaczeń. Ozdobą tego działu było kilka pozycji z XIX wieku. Przed aukcją Damian Marciniak poświęcił trochę uwagi ich promocji. Jeszcze na kilka godzin przed licytacją reklamował na swoim profilu Facebookowym złoty i srebrny Krzyż Wojskowy Polski w wykonaniu Pawła Siennickiego. Pozycja w zasadzie klasyczna i absolutnie obowiązkowa dla każdego kogo interesują XIX wieczne ordery. Jednocześnie krzyże w tym wykonaniu należą do jednych z najpiękniejszych. To też, pomimo swojej relatywnej dostępności, konsekwentnie osiągają bardzo wysokie ceny. Dla mnie są jednym z przykładów pamiątki, o której nie da się powiedzieć ile jest warta. Można jedynie powiedzieć za ile komuś udało się ją sprzedać. Ostatnie dwa lata przyzwyczaiły nas do tego, że poprzeczka ustawiona była bardzo wysoko. Szczególne wrażenie zrobił na mnie wynik z Warszawskiego Centrum Numizmatycznego, gdzie krzyż złoty w nieco lepszym stanie niż na aukcji GNDM sprzedano za 48.300 zł. Dlaczego więc wynik z 10 aukcji GNDM zarówno mnie zdziwił, jak też nie zdziwił? Zdziwił mnie, bo po intensywnej promocji miał prawo poszybować do kogoś nie do końca obeznanego z tematem, za kwotę bliską do tej z WCN. Nie zdziwił mnie, ponieważ w końcu rynek musiał się nasycić, a osób skłonnych płacić po kilkadziesiąt tysięcy za pojedyncze ordery nie jest znów tak wiele. Po drugie ten egzemplarz krzyża był wcześniej w ofercie jednego z prężnie rozwijających się antykwariatów w cenie 35.000 zł. i bodaj wszyscy zainteresowani mieli o nim pojęcie. Co prawda cena u Damiana Marciniaka, nawet po uwzględnieniu prowizji domu aukcyjnego, była zdecydowanie niższa, to jednak temat był lekko spalony. W konsekwencji krzyż ten został sprzedany za 25.300 zł. (w tym prowizja), czyli po cenie wywoławczej. Nie sprzedał się za to srebrny Krzyż Wojskowy Polski w wykonaniu Pawła Siennieckiego, za który potencjalny nabywca miałby zapłacić 18.000 zł. + prowizja. Przy czym trzeba zaznaczyć, że nie był to egzemplarz najładniejszy. Ze zdjęć można było odnieść wrażenie, że na awersie ramion brakuje wypełnienia laką. Być może było to tylko wrażenie wywołane przez zdjęcie, ale krzyżowi brakowało “tego czegoś”. Nie sprzedała się także najrzadsza z oferowanych pamiątek, czyli książeczka służby gen. Józefa Mrozińskiego. Wyjątkowa ciekawostka, oferowana w moim przekonaniu w rozsądnej cenie. Sprzedał się za to XIX wieczny prywatny egzemplarz srebrnego Krzyża Wojskowego Polskiego. Nie był on ani ładnie wykonany, ani nie trzymał wymiarów, ale w tym wypadku uważam, że miał w sobie “to coś”. Nabywca kupił go w rozsądnej moim zdaniem cenie 5.520 zł z uwzględnieniem prowizji. Można pogratulować. Ciekaw byłem także wyniku krzyżyka upamiętniającego bitwę pod Olszynką Grochowską. Damian Marciniak reklamował go nieco przesadzonymi informacjami, więc spodziewałem się wysokiej ceny. Ostatecznie krzyżyk został sprzedany za 7.590 zł. To trzeci znany mi przykład ceny za podobny krzyżyk na poziomie ~8.000 zł. z ostatnich dwóch lat. Można więc powiedzieć, że został ustalony poziom odniesienia. Pozostałych 185 pozycji z działu nazwanego “falerystyka” było poza kilkoma wyjątkami bardzo przeciętne. Moją szczególną uwagę zwróciła odznaka Frontu Litewsko-Białoruskiego wykonana na indywidualne zamówienie. Z jednej strony świetnie i pracowicie wykonany egzemplarz, który zachował się w doskonałym stanie. Do tego indywidualny napis na nakrętce. Dokładnie tak, jak każdy by sobie wymarzył. Z drugiej strony zaskakujące ślady po większej zakrętce, a może podkładce i ślady uszkodzeń mechanicznych pod nakrętką. Czyli dokładnie w tym miejscu, w którym powinno ich być najmniej. Nie umiem sobie tego wytłumaczyć, więc załączam zdjęcia dla zainteresowanych.

Published

J. Strzałkowski, Medale Polskie 1901-1944

Pozycja w zasadzie klasyczna i być może nie powinienem jej nawet przypominać. Z drugiej strony, kiedy sam pierwszy raz zacząłem się interesować medalami, też musiałem się o niej dopiero dowiedzieć. Tak więc być może ta notatka będzie dobrą podpowiedzią dla nowo zainteresowanych, czy książkę warto kupić, czy też nie. Taka informacja może mieć znaczenie, ponieważ cena książki na rynku antykwarycznym oscyluje obecnie w okolicach 100 zł. Dlatego pozwalam sobie nieco naiwnie przedstawić Państwu recenzję książki wydanej w 1981 roku. Rok wydania podkreślam, ponieważ książka prezentuje sobą absolutnie wszystko co dało się osiągnąć w temacie w tamtym czasie. Jeśli książce czegoś brakuje, to wynika to głównie z tego, że w tamtym czasie było dla polskiej poligrafii nieosiągalne. Katalog prezentuje w układzie chronologicznym wszystkie (odnalezione przez autora) medale polskie w wybranym okresie. Datę początkową wyznacza początek XX wieku, a końcową 1944 rok. Data końcowa jest zrozumiała i daje nam do zrozumienia, że autor nie miał w zamyśle prezentowania medali wybitych w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Mniej oczywista wydaje się data początkowa tego katalogu, czyli 1901 rok. Łatwo wskazać, że jest to początek XX wieku. Dlaczego jednak autor przyjął taką właśnie cezurę? W końcu bardziej naturalne z punktu widzenia historii Polski wydają się także inne daty. Rok 1914 jako początek pierwszej wojny światowej lub utworzenia Legionów Polskich, czy też 1918 rok jak moment odzyskania niepodległości przez Polskę. Odpowiedź na tak postawione pytanie wydaje się łatwiejsza po lekturze wstępu, w którym autor wyjaśnia, że posiada już zaawansowane prace nad katalogiem medali polskich XIX wieku. Skoro tak, to omawianą publikację można traktować jako kontynuację rzeczywiście wykonanej, ale jeszcze nie wydanej książki.

Tu przechodzimy do głównego powodu dlaczego przypomniałem sobie i chciałem przypomnieć Państwu o katalogu p. Strzałkowskiego. Na ostatniej 9 aukcji Gabinetu Numizmatycznego Damiana Marciniaka pojawiła się możliwość subskrypcji na katalog medali XIX wieku, który autor ponoć zamierza wydać własnym sumptem. Przyznam, że jestem tej publikacji bardzo ciekaw i czekam na nią z niecierpliwością. Zastanawiając się kiedyś nad liczbą medali polskich i z Polską związanych wydanych w XIX wieku, oszacowałem z grubego palca, że musiało być ich blisko tysiąc. Opracowanie takiego materiału to tytaniczna praca przeznaczona raczej dla zespołu kilku osób, niż jednego badacza. Mając jednak doświadczenie lektury katalogu medali z pierwszej połowy XX wieku wierzę, że p. Strzałkowski mógł temu zadaniu podołać. Od 9 aukcji GNDM minęło już parę miesięcy, ale nadal jestem cierpliwy.

Wracając jednak do recenzowanego katalogu. Prezentuje on tylko (i aż) podstawowe informacje o każdym z medali jakie udało się autorowi ustalić. W tym szczególnie przydatna może być kwerenda dotycząca obecności poszczególnych medali w publicznych zbiorach muzealnych. Warto także zwrócić uwagę, że niemal wszystkie medale są reprodukowane na końcu katalogu. Tym samym łączy on tradycyjną XIX wieczną manierę opisu podstawowych cech fizycznych i wyglądu samego medalu z nowszym obyczajem publikacji jego wizerunku. Zdjęcia wykonane są w skali szarości. Błędy merytoryczne opisów, choć możliwe do wyłapania przez osoby siedzące głębiej w temacie, zupełnie nie rażą i usprawiedliwione są ówczesnym stanem badań. Jeśli miał bym powiedzieć czy katalog wart jest wspomnianych wyżej 100 zł. to odpowiem, że zdecydowanie tak.

Published

T. Jeziorowski, I. Prokopczuk-Runowska, Blask Orderów, Tom I, Warszawa 2019

Od czasu zakończenia wystawy “Blask Orderów” w Muzeum Łazienek Królewskich krążyły plotki o tym czy powstanie katalog tej wystawy, czy też nie. Ostatecznie w środowisku kolekcjonerskim największą popularność zyskała plotka, że katalogu jednak nie będzie, bo PZU nie dało pieniędzy na druk. Była to plotka tym bardziej prawdopodobna, że wspominane muzeum zorganizowało już następną wystawę o podobnej tematyce. Tym razem poświęconą orderowi Virtuti Militari. Nie mniej jednak jeszcze przed świętami Bożego Narodzenia okazało się, że plotka jest potrójnie nieprawdziwa. Po pierwsze katalog się ukazał. Po drugie właśnie dzięki finansowemu wsparciu PZU (co wnioskuję z całostronicowej reklamy), a po trzecie w trzech tomach. Nie było już szansy, żeby zamówić książkę przed świętami. Kurier DHL miał przyjść w sylwestra, ale dotarł dopiero dzisiaj. Tak więc nowy rok zaczynamy od lektury i recenzji tej publikacji. Dodam w tym miejscu, że nie obiecywałem sobie wiele po książce, ponieważ słyszałem dość krytyczne zdania o samej wystawie.

Pierwszy tom, bo na razie tylko tyle zdążyłem przeczytać, podzielony jest na dwa rozdziały i w takiej kolejności postanowiłem go omówić jeszcze przed przeczytaniem. Autorem pierwszej z nich, zatytułowanej Ordery i odznaczenia Rzeczpospolitej do końca XVIII wieku jest Tadeusz Jeziorowski. Autor którego nie trzeba przedstawiać nikomu kto zainteresowany jest historią polskich orderów i odznaczeń. Tym razem także nie zawodzi czytelnika, przedstawiając historię orderów i do końca panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego w sposób ciekawy, płynny i prezentujący podstawową wiedzę. Jednocześnie jego tekst uzupełniony jest o szereg niepublikowanych wcześniej ciekawostek, czy przypisów do nieporuszanych wcześniej materiałów źródłowych. Trzeba bowiem zaznaczyć, że znakiem firmowym tego autora jest szeroka kwerenda i doskonałe obeznanie w literaturze historycznej oraz archiwaliach dotyczących opisywanej epoki. Jest także kilka pomniejszych sprostowań do wcześniejszych ustaleń innych badaczy.

Żeby nie wyjść na klakiera muszę dodać, że niestety niepotrzebnie p. Jeziorowski rozszerzył zakres swojego rozdziału o odznaczenia. Przypuszczalnie chciał w ten sposób włączyć do opracowania medale za długoletnią służbę i obrączki nadawane w insurekcji kościuszkowskiej. W efekcie wszedł na teren w którym nie porusza się już tak swobodnie i w mojej ocenie popełnił kilka błędów. W tym między innymi podając (jak wszyscy bez źródła), że medale Merentibus były noszone na wstążce. Wspomniał także o medalach z dewizami orderu Orła Białego i Świętego Stanisława, lecz pozostawiając temat bez rozwinięcia skierował to zdanie w zasadzie wyłącznie do osób dogłębnie zapoznanych z tematem. Nie podzielam także zdania autora, że medal diligentiae nie był odznaczeniem państwowym, jeśli za takie uznaje on medal za długoletnią służbę.

Dużym atutem tego rozdziału jest warstwa ilustracyjna. W zasadzie chyba wszystkie zdjęcia poza portretami, przedstawiają pamiątki w powiększeniu. Dla każdego kolekcjonera daje to miłą możliwość zwrócenia uwagę na detale. Docenić należy kilka niepublikowanych wcześniej obiektów związanych z orderem Orła Białego, który po słynnej wystawie i katalogu wydawał się już być całkowicie zilustrowany jeśli chodzi o zbiory publiczne. Interesujące są dobre zdjęcia skradzionych ostatnio pamiątek z muzeum w Dreźnie. Dużym rozczarowaniem jest natomiast ilustracja nr 44 (także po lewej) przedstawiająca XIX wieczny falsyfikat orderu Virtuti Militari i to jeszcze w jakiejś stosunkowo późnej odbitce, jako oryginału. Z niezrozumiałych względów obiekt ten i jego zdjęcie promują także ostatnią wystawę o Virtuti Militari. Zagadką jest dla mnie także zaprezentowanie kopii medalu za długoletnią służbę (il. 50) w sytuacji kiedy w zbiorach publicznych łatwo dostępne są oryginały.

Autorki drugiego rozdziału p. Izabeli Prokopowicz-Runowskiej nie znałem z wcześniejszych publikacji, więc nie wiedziałem czego się spodziewać. Okazało się to wyłącznie moją winą, ponieważ pani kustosz z Muzeum Wojska Polskiego ma już na swoim koncie kilka publikacji. Jej rozdział, choć napisany w interesujący sposób, jest już bardziej odtwórczy i nie wnosi wielu nowych informacji. Istotnym mankamentem jest oparcie konstrukcji opisu orderu Wojskowego Księstwa Warszawskiego na książce Krzysztofa Filipowa, Order Virtuti Militari, Warszawa 2012. Trzeba pamiętać, że była to książka okolicznościowa i sam Krzysztof Filipow uczestniczył w lepszych publikacjach o tym orderze. Brak dalszych poszukiwań doprowadził także do pominięcia publikacji Grzegorza Krogulca, Uwagi o orderze wojskowym Virtuti Militari, Warszawa 1987. W konsekwencji brak w książce omówienia podstawowych typów krzyży Virtuti Militari, pomimo ich umiejętnego zilustrowania. Brak szerszej kwerendy uwidocznił się także w opisie orderów powołanych i planowanych przez Sejm w powstaniu listopadowym. Autora wspomina o planowanej Gwieździe Wytrwałości. Nie dotarła jednak do informacji o planowanym odznaczeniu dla uczestników rajdu generała Giełguda zamiast którego wydano dyplomy dla tych co dobrze zasłużyli się ojczyźnie.

Nie do końca jednoznaczne są także ilustracje umieszczone w tym rozdziale. Z jednej strony z zakresu badań usunięto odznaczenia, lecz z drugiej strony wśród ilustracji zaprezentowano medal dla sędziów pokoju oraz medal dla podsędków w sądach pokoju (błędnie opisany). Tutaj można też wspomnieć o problemie z zachowaniem poprawności kolorów. Oba te obiekty widziałem na żywo w muzeum i wstążki mają zupełnie inne barwy. Nie myli mnie pamięć, ponieważ mam z tej wizyty prywatne zdjęcia. Wracając jednak do tematu. Oba interesujące obiekty są w książce ilustrowane, lecz nie są opisane. Podobnie jest ze zdjęciem Aleksandra Colonna-Walewskiego i jego gwiazd orderowych, które nie zostały w tekście omówione. Można odnieść wrażenie, że trafiły do książki tylko dlatego, że autorka nimi dysponowała.

Podsumowując pozwolę sobie odnieść się do kwestii technicznych. Każdy z tomów Blasku Orderów został wydany w nakładzie 1.000 egzemplarzy. Druk całości kosztował Muzeum 41.275,50 zł, a więc średnia cena druku jednego egzemplarza jednego tomu to 13,75 zł. brutto. Cena książki wynosi 50 zł., co uważam za cenę całkowicie usprawiedliwioną. Przy tej jakości publikacji można nawet powiedzieć, że jest to cena niska. Warto także nadmienić, że skład książki powierzono prof. Januszowi Górskiemu, co było jednym z najlepszych możliwych wyborów. Pierwszy tom liczy 164 strony z czego oba rozdziały 131 stron. Każdy z nich ma mniej więcej tą samą objętość. Biorąc jednak pod uwagę duże ilustracje, nie są to teksty zbyt obszerne. Dość powiedzieć, że przeczytałem całą książkę uważnie w jedno popołudnie. Czy warto kupić książkę i zrobić to samo? Bez wątpienia tak.