Jedną z ciekawszych i bardziej symbolicznych odznak pamiątkowych z okresu poprzedzającego wybuch drugiej Wojny Światowej jest tak zwany “Parasol”. Odznaka zyskała takie określenie ze względu na charakterystyczny kształt ośmioramiennej gwiazdy umieszczonej w jej centralnym punkcie. Wygląda on jak otwarty parasol postrzegany z lotu ptaka. Inna brzmiąca oficjalnie nazwa to znaczek oficerski Związków Strzeleckich. Nazwa ta ewoluowała w późniejszym okresie ze znaczka do bardziej poważnie brzmiącego znaku. Wydaje się, że ustalenie listy osób uprawnionych do jego noszenia powinno być proste, właśnie ze względu na znaczenie jakie posiadał sam znak. Był swego rodzaju symbolem legionowego szlachectwa, a przynajmniej musiał być niewątpliwym powodem do dumy.
Dlatego zaskoczyło mnie, że tak trudno dziś jednoznacznie określić listę osób odznaczonych „Parasolem”. Wacław Lipiński podaje za nieoznaczonymi dokumentami Archiwum Wojskowego Biura Historycznego 66 nazwisk. Według jego relacji list składa się z nazwisk osób, które Józef Piłsudski miał wyróżnić znakiem jako Komendant Główny Polskich Drużyn Strzeleckich.
Barzykowski Zbigniew
Biernacki Stefan
Biernacki Wacław
Biłyk Alfred
Brzezina Ottokar
Burhardt Stanisław
Dunin Roman
Endel Leopold
Fabrycy Kazimierz
Fleszar Albin
Furgalski Tadeusz
Gąsiorowski Janusz
Głuchowski Janusz
Górski Jan
Grudziński Franciszek
Iwanicki Jan
Januszajtis Marjan
Jarnuszkiewicz Czesław
Jaworowski Rajmund
Karwacki Zygmunt
Kasprzycki Tadeusz
Kelm-Koperczyński Juljan
Kędzierski Władysław
Koc Adam
Kossakowski Tadeusz
Krynicki Stanisław
Kuczyński Zygmunt
Kukiel Marjan
Kunc Bogusław
Łuczyński Aleksander
Łukoski-Orlik
Machajski Mieczysław
Machowicz Stanisław
Monasterski Tadeusz
Nehring Aleksy
Neugebauer Mieczysław
Ołdakowski Jerzy
Ostrowski Antoni
Piątek-Herwin Kazimierz
Piskor Tadeusz
Prażmowski-Belina Władysław
Protasewicz Leon
Prystor Aleksander
Przyjałkowski Zdzisław
Raczyński Włodzimierz
Rybka Józef
Rydz-Śmigły Edward
Skwarczyński Stanisław
Sladki Jerzy
Słoniowski Modest
Sosabowski Stanisław
Sosnkowski Kazimierz
Stachiewicz Juljan
Stokowski Stefan
Tarczyński Tadeusz
Tessaro Stanisław
Tokarzewski Michał
Tomaszewski Aleksander
Trojanowski Mieczysław
Warski Ryszard
Wieczorkiewicz Wacław
Wilczyński Józef
Wilk Władysław
Zamorski Kordjan
Zwierzyński Stanisław
Żuliński Tadeusz
Panteon Polski nr 46/47 z 1928 roku podaje, że znak otrzymało 60 osób. W tym 34 wywodziły się ze Związku Strzeleckiego, a 26 z Drużyn Strzeleckich. Jednocześnie cytuje rozkaz oficerski z 25 lipca 1916 roku, w którym przedstawione są nazwiska osób odznaczonych w ramach Drużyn Strzeleckich. Pokrywają się one w większości z listą W. Lipińskiego, uzupełniając ją o nazwisko Mieczysława Hachajskiego oraz Michała Żymierskiego. Pominięcie tego drugiego można tłumaczyć jego degradacją.
Z całą jednak pewnością, nawet po uzupełnieniu lista ta nie jest pełna. Dowodzi temu zachowany materiał ikonograficzny. Znak widoczny jest na przedwojennych zdjęciach oficerów nie wymienionych na powyższej liście. Jego znaczenie i rozpoznawalność były na tyle duże, że jego nadużywanie było by łatwo zauważone. Poza tym trzeba pamiętać, że znam miał przysługiwać osobom, które uzyskały stopień oficerski na kursach Związku Walki Czynnej i Polskich Drużyn Strzeleckich. Jeśli prześledzimy listę absolwentów kursu wyższego szkoły ZWC zauważymy przynajmniej piętnaście nazwisk, których brak na liście W. Lipińskiego.
Bałaban Romuald
Dłużniakiewicz Janusz
Dobaczewski Eugenjusz
Grot Leon
Gruegel Bolesław
Grzybowski
Jarząbkiewicz Leon
Krotke Gustaw
Lelek Stefan
Możdżeń Kazimierz
Paszkowski Henryk
Sikorski Władysław
Skwarczyński Adam
Sulkiewicz Michał
Wiśniewski Józef
Przedstawiona lista była by zapewne dłuższa gdyby udało się rozszyfrować pseułdonimy 12 absolwentów, których prawdziwej tożsamości nie udało mi się ustalić. Nie udało mi się także dotrzeć do listy absolwentów pozostałych kursów wyższych. Można przyjąć, że one także uzupełniały by listę uprawnionych do otrzymania znaku.
Na podstawie zachowanych zdjęć stwierdzić można, że znak nosił także płk Henryk Bagiński. Był on instruktorem szkoły podchorążych Polskich Drużyn Strzeleckich, a później komendantem okręgu lwowskiego PDS. Jego prawo do noszenia znaku raczej nie było kwestionowane, skoro nosił go przy mundurze przez cały okres służby w okresie międzywojennym oraz w Polskich Siłach Zbrojnych na Zachodzie. W konsekwencji można postawić hipotezę, że znak przysługiwał także innym instruktorom szkoły podchorążych PDS. Patrząc na ten krąg (przypuszczalnie) uprawnionych, należy zwrócić uwagę, że Janusz Gąsiorowski, Marjan Januszajtis, oraz Mieczysław Naugebauer znajdują się na liście W. Lipińskiego. Pozostałe nazwiska poza Henrykiem Bagińskim ustalone na podstawie tego klucza to Bolesław Biskupski i Kazimierz Kreiter. Gdyby jednak przyjąć, że Henryk Bagiński otrzymał znak ze względu na to, że był komendantem okręgu lwowskiego PDS, to obok niego otrzymał by go jeszcze Juliusz Ulrych. W takim wypadku znak niekoniecznie przysługiwał by Biskupskiemu i Kreiter.
W swojej pracy doktorskiej A. Wojtaszek podaje biogram gen. Mieczysława Dąbkowskiego informując w nim, że był on odznaczony „odznaką oficerską >>parasol<<”. Informacji tej zdają się nie potwierdzać zachowany materiał ikonograficzny. Nie udało mi się bowiem dotrzeć do zdjęć gen. Dąbkowskiego ze znakiem przypiętym do munduru. Należy jednak zaznaczyć, że były to zdjęcia z okresu drugiej połowy lat dwudziestych i późniejsze, kiedy noszenie znaku nie było tak popularne. Należy też zaznaczyć, że informacje o przyznaniu znaku „Parasola” są w pracy A. Wojtaszka dość wyrywkowe. Z pośród prezentowanych tam sylwetek jako oznaczonych znakiem podaje on jedynie gen. Dąbkowskiego, Kukiela i Tokarzewskiego. Przyjmując, że gen. Dąbkowski znak otrzymał, jak podaje to A. Wojtaszek, należy zastanowić się nad podstawą takiego oznaczenia. Gen. Dąbkowski był wykładowcą na kursach ZWC. W tym na pierwszym kursie niższym organizowanym u zarania działalności tej organizacji. Z pośród grona wykładowców tego kursu na liście W. Lipińskiego nie figurują:
Dąbkowski Mieczysław
Gorzechowski Jan
Możdżen Kazimierz
Piłsudski Józef
Sikorski Władysław
W grupie ostatnich pięciu nazwisk z pewnością znak posiadał Józef Piłsudski. Trudno powiedzieć z jakich względów nie figuruje on na liście W. Lipińskiego. W końcu wiedza o tym, że komendant był wyróżniony znakiem była powszechna. Nie umieszczenie jego nazwiska na liście publikowanej przed wojną mogło być potraktowane wręcz jako nietakt. Wojciech Moś podaje w swojej publikacji na temat odznak pamiątkowych szkół wojskowych, że znak otrzymało w 1915 roku z rąk Józefa Piłsudskiego 73 oficerów. Nie podaje jednak nazwisk tych oficerów. Nie wiadomo też, czy była to ostateczna i pełna lista odznaczonych.