Published

Wiwat majowa jutrzenko!

Święto narodowe na upamiętnienie konstytucji 3 maja przypada w tym roku w piątek, czyli dzień zwyczajowej publikacji wpisu na stronie. Z jednej strony powinienem świętować i czuć się zwolniony z pisania. Z drugiej strony, być może powinienem umieścić jakiś obszerny wpis nawiązujący do święta. Ostatecznie zdecydowałem się z lenistwa odesłać czytelników do notatki Mirosławy Pałaszewskiej i Olgi Świerzewskiej w czasopiśmie “Niepodległość i Pamięć” nr 16 z 2000 roku pod tytułem “Pamiątki związane z rocznicami Konstytucji 3 Maja w zbiorach Muzeum Niepodległości“. Z przedstawionego tam zestawienia widać jak żywa była tradycja honorowania kolejnych rocznic konstytucji w XIX wieku i w pierwszej połowie XX wieku. W zasadzie sami możemy się dzisiaj zawstydzić. Wspominam o tym także w nawiązaniu do wpisu z zeszłego tygodnia, ponieważ zbieranie pamiątek rocznicy 3-majowych jest w mojej ocenie doskonałym tematem kolekcjonerskim. Niezliczone żetony, medaliki i blaszki pamiątkowe można z łatwością pozyskać nawet po kilkadziesiąt złotych za sztukę. Dalszy prób to kwoty rzędu 100-300 zł. Relatywnie niewiele obiektów jest droższych. Dlatego temat ten jest idealny dla kogoś kto chce pozyskiwać nowe obiekty w miarę regularnie bez konieczności czynienia dużego nakładu finansowego. Trzeba też zaznaczyć, że nie ma pełnego katalogu tego typu pamiątek, więc zostaje jeszcze sporo kolekcjonerskiej satysfakcji odkrywania.

Published

Dlaczego by nie zbierać odznak grawerami lub stylem?

Początkiem zainteresowania odznakami pamiątkowymi formacji wojskowych (popularnie rzecz nazywając odznakami pułkowymi), najczęściej jest fascynacja historią wojskowości, garnizonu, określonej formacji wojskowej, czy też historią regionalną. Popularnymi tematami kolekcjonerskimi są odznaki pułkowe danego rodzaju broni, czyli np. piechoty. Innym kluczem może być, zależnie od zasobności portfela, poszukiwanie wyłącznie odznak oficerskich lub wyłącznie odznak żołnierskich. Bardziej specjalizowane przykłady tematów kolekcjonerskich to np. odznaki pułków danego Okręgu Korpusu, danej Dywizji, danego garnizonu, czy też stacjonujących w danym mieście. Każdy z tak obranych tematów jest ciekawy i warty opracowania. Uważam nawet, że im bardziej specjalizowana jest kolekcja odznak, tym jest ciekawsza. Nawet jeśli ostatecznie ma się składać z niewielkiej ilości egzemplarzy. Kilkanaście czy dwadzieścia parę odznak na jednej tablicy prezentuje się już doskonale. Jeśli są to odznaki przypadkowe, zbierane bez żadnego klucza, raczej na nikim nie zrobią wrażenia. Jeśli będzie to kilkanaście odznak tworzących zwartą całość, z pewnością urzeknie każdego kolekcjonera.

Wracając jednak do meritum tego wpisu. Zbierając odznaki, kolekcjonerzy często patrzą na nie jako na wspomniane wyżej odznaki kawalerii, czy odznaki garnizonu Warszawskiego. Nie zwracają jednak uwagi na to, że odznaki stanowią często małe dzieła jubilerskie i wyraz działalności artystycznej grawerów, którzy je wykonali. Z moich obserwacji wynika, że jest przynajmniej kilku przedwojennych grawerów, którym można przypisać określony styl lub cechy charakterystyczne. Jeśli chodzi o wyróżniający się styl, moją uwagę zwracają szczególnie odznaki pochodzące z zakładu Adama Nagalskiego w Warszawie, które można określić jako ciężkie, masywne, solidne. Zupełnie odmiennie scharakteryzował bym odznaki pochodzące z pracowni Józefa Michrowskiego. W mojej ocenie cechują się one dużą lekkością i umiejętnym wyczuciem proporcji. Często są to jednej z piękniejszych przedwojennych wykonań. Szczególnie jeśli do porównania ma się taką samą odznakę innego producenta. Przypuszczalnie ktoś kto śledzi temat odznak dokładniej niż ja, będzie w stanie lepiej scharakteryzować także innych grawerów. Postawienie przed sobą takiego zadania kolekcjonerskiego może zaowocować wspaniałym i nowatorskim zbiorem.

Innym ciekawym pomysłem może być budowanie kolekcji w oparciu o styl w jakim zaprojektowana i wykonana została odznaka. Mam tu na myśli przede wszystkim świetne projekty modernistyczne z lat trzydziestych, w których niejako specjalizował się zakład Jana Knedlera z Warszawy. Wiele z tych odznak związanych było z przedwojennym lotnictwem. W tamtym czasie była to jednak z najnowocześniejszych broni, wymagająca osób otwartych na nowe technologie, a więc być może także na nowe prądy artystyczne. Pokazana obok odznaka pamiątkowa Szkoły Podchorążych Lotnictwa przedstawia uskrzydlony szyszak.W ten sposób projekt nawiązuje do tradycji oręża polskiego i symboliki właściwej dla danego rodzaju broni. Symbolizujące szkołę inicjały nakreślone są lekko, co przyjemnie kontrastuje z wrażeniem masywności całej odznaki. Poszukiwanie i delektowanie się takimi perełkami może być doskonałą zabawą kolekcjonerską. Dlatego zachęcam do poszukiwania takich nowych tematów. Może to być wskazane także o tyle, że współczesne kolekcjonerstwo dąży w stronę modną wśród numizmatyków. W przypadku egzemplarzy anonimowych, poszukuje się odznak w jak najlepszych stanach zachowania. Tak więc w pewnym sensie traktuje się już jako wyroby jubilerskie-grawerskie. Skoro tak, to dlaczego nie pójść o krok dalej i nie zbierać odznak z uwzględnieniem tego kto je wykonał lub stylu w jakim je wykonano?

Published

4 Aukcja Militariów SDA

Order Orła Białego ok. 1900 r.
SDA 4 Aukcja Militariów

W zeszłym tygodniu – 13 kwietnia 2019 roku odbyła się 4 Aukcja Militariów Sopockiego Domu Aukcyjnego. Pomimo uczestnictwa w trzech poprzednich edycjach tej aukcji, tym razem nie byłem w stanie znaleźć w sobie dostatecznie dużo samozaparcia, żeby pojechać na Gdańską starówkę. Pomysł zorganizowania w trójmieście aukcji militariów był, jeśli nie genialny, to na pewno bardzo dobry. Warszawski rynek antykwaryczny radzi sobie doskonale z wszelkimi potrzebami kolekcjonerskimi, a na południu aukcję odznaczeń i szeroko rozumianych militariów zapewnia krakowska DESA. Naturalnym uzupełnieniem powinna być podobna aukcja organizowana w trójmieście. Niszę tą postanowił uzupełnić najsilniejszy lokalny gracz, czyli właśnie Sopocki Dom Aukcyjny. Do tego momentu wszystko wydaje się być jasne, proste i skazane na sukces. Pierwsza aukcja miała swoje plusy i minusy. Plusem było zaangażowanie do przygotowania katalogu Pana Bogdana Pietruszki, który jest rozpoznawalny w środowisku kolekcjonerskim. Takie otworzenie się na środowisko potencjalnych klientów miało by sens, gdyby było konsekwentne. Niestety o aukcji dowiedziałem się jedynie przez przypadek i to dosłownie na kilka dni przed jej terminem. Na miejscu okazało się, że licytowane będą tylko pozycje wskazane przed aukcją przez potencjalnych zainteresowanych. Przyznam się, że czułem się z tym nieco niekomfortowo. Uważam, że licytując powinienem mieć prawo zachowania do ostatniej chwili w tajemnicy nie tylko wysokości oferowanego przeze mnie limitu, ale także pozycji które mnie interesują. Dodatkowo prowadząca licytację Pani wyraźnie nie miała sczytanego katalogu i zacinała się przy terminach fachowych. Efekt pierwszego wrażenia się nie udał. Trudno. Pierwsze koty za płoty, później będzie lepiej. W przypadku kolejnych aukcji otrzymałem już katalogi aukcyjne, ale za każdym razem w ostatniej chwili. Ponownie utrzymał się obyczaj licytowania tylko wybranych pozycji i można było odnieść wrażenie, że sprzedający nastawiony jest na klientów instytucjonalnych, czyli muzea.

W. Kossak, Szwoleżerowie pod Wagram.
SDA 4 Aukcja Militariów

Warto napisać także kilka słów na temat tego jak wygląda oferta aukcyjna. O sile aukcji przesądzają doskonałe pozycje z zakresu malarstwa batalistycznego i tematycznie powiązanego z historią wojskowości. Widać, że dom aukcyjny specjalizujący się w malarstwie ma w tym temacie sporą umiejętność generowania bardzo ciekawych komisów. Jednym z hitów ostatniej aukcji był obraz autorstwa Wojciecha Kossaka, przedstawiający szwoleżerów pod Wagram. Obraz z ceną wywoławczą 320.000 zł. został sprzedany za 360.000 zł. z adnotacją, że jest to sprzedaż warunkowa. Zerknąłem więc do regulaminu aukcji, żeby sprawdzić co to oznacza. Okazało się, że dom aukcyjny może zastrzec na korzyść sprzedającego cenę minimalną. To, że nie ujawnia jej wysokości jeszcze mogę zrozumieć. Zaskoczyło mnie natomiast, że w tajemnicy może pozostać także fakt objęcia konkretnego przedmiotu mechanizmem takiej ceny minimalnej. Oznacza to, że po wylicytowaniu jakiegoś obiektu możemy się dowiedzieć, że wcale nie stanie są naszą własnością i dopiero możemy przystąpić do negocjacji ze sprzedającym, w celu ustalenia ostatecznej ceny. Uważam, że zastrzeżenie ceny minimalnej powinno być ujawnione przed przystąpieniem do licytacji konkretnego obiektu, najlepiej w katalogu aukcyjnym. Z drugiej strony jest to i tak uczciwsze rozwiązanie od stosowanej przez wiele domów aukcyjnych metody “cichej” ceny minimalnej. Czyli podstawienia fikcyjnego nabywcy, który licytuje obiekt do ustalonej ceny minimalnej ale nie jest jego rzeczywistym nabywcą. W tym kontekście praktyka Sopockiego Domu Aukcyjnego oceniam jako niedogodną dla kupującego, ale na pewno uczciwą.

Wreszcie należy powiedzieć, że oferta aukcji militariów skupia się poza malarstwem na broni białej. Jej oferta jest bardzo bogata i wpisuje się w kontekst tematu aukcji. To czego mi brakuje, to szersza oferta orderów i odznaczeń. Wyraźnie widać, że organizatorowi brakuje kontaktów pozwalających zdobyć w tym temacie szerszą ofertę i chyba specjalnie o to nie zabiega. Pozycją która zasłużyła na okładkę katalogu 4 aukcji militariów był zrusyfikowany Order Orła Białego. Pozycja co do zasady ciekawa. Niestety w tym wypadku w dość ubogim wykonaniu i z licznymi uszkodzeniami. Najprawdopodobniej dlatego nie znalazła nabywcy za wygórowaną cenę wywoławczą 60.000 zł.

Na koniec pozwolę sobie jeszcze zwrócić uwagę, że wśród licytowanych pozycji pojawia się wiele obiektów, które opisać można jako pamiątki narodowe, czy historyczne. Dlatego można się zastanowić czy nie warto rozszerzyć tematu aukcji.

Published

Dziurawe medale

Medal diligentiae z aukcja on-line WCN (poz. 142957).

Tytuł dzisiejszego wpisu jest bezpośrednim nawiązaniem do opublikowanego wczoraj filmiku Damiana Marciniaka, który wklejam na końcu tego akapitu i do obejrzenia którego zachęcam przed przeczytaniem dalszej części tego wpisu. W nawiązaniu do grupy monet oferowanych na swojej aukcji, Damian Marciniak opowiada o powodach dziurawienia monet i tym jak kolekcjoner powinien patrzeć na takie obiekty. W tym co mówi jest wiele prawdy, ale diabeł jak zawsze tkwi w szczegółach i pozwala czepiać się tym, których najbardziej interesują wyjątki. W moim przekonaniu twierdzenia zawarte w filmiku są całkowicie prawidłowe i poprawne chyba tylko dla monet przedziurawionych bezmyślnie. Nieważne czy w epoce, czy później. Ważne, że bezmyślnie. Co mam przez to na myśli? Uważam, że monety przedziurawione jako element islamskiej sukni są doskonałym świadectwem swojej epoki i kręgu kulturowego. Nie można zapominać, że monety poza funkcją płatniczą, pełniły także funkcję tezauryzacyjną, czyli sposobu na gromadzenie oszczędności. Przedziurawienie monety świadczyło o nietypowej przewadze drugiej z wymienionych funkcji. Poza tym monetę taką można wpisać w określony kontekst kulturowy i historyczny. Czy to nie są doskonałe powody dla włączenia takiej monety do własnej kolekcji. Jeśli ktoś chce dokumentować historię trojaków, to niech ma w swoim zbiorze przykład tego, jak z nich korzystano.

W filmie pada stwierdzenie: “ciężko sobie wyobrazić, żeby stan był gorszy niż dziurawy“. Dokonam tutaj pewnego nadużycia, za co mam nadzieję pan Damian się na mnie nie obrazi i rozszerzę to twierdzenie z monet na szeroko rozumiane numizmaty, a więc także medale. Robię to dlatego, że obserwuję u numizmatyków fetysz stanu zachowania, który często prowadzi do mniej lub bardziej udolnych prób jego poprawiania. Przykład takiej poprawki widoczny jest na załączonym wyżej zdjęciu. Jest to nagrodowy medalik szkolny z czasów panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego. W dniu 22 czerwca 2017 roku został sprzedany na tygodniowej aukcji WCN za stosunkowo niewielką kwotę 410 zł. Stan zachowania oceniono na III-, a w opisie zawarto informację, że medal został “przedziurawiony i zanitowany“. Można się oczywiście domyślać, że został zanitowany żeby poprawić złe wrażenie jakie na przeciętnym numizmatyku wywołuje dziura. Pomijając jakość tej naprawy, która sama w sobie może budzić pewne zastrzeżenia natury estetycznej uważam, że musiała być wykonana przez kogoś bez rzeczywistych ambicji numizmatycznych i bez odpowiedniej wiedzy. Jeśli przyjrzeć się bliżej źródłom dotyczącym medalu okaże się bowiem, że Stanisław August Poniatowski w zamówieniach do Mennicy Warszawskiej wskazywał wyraźnie aby część medali diligentiae była dziurowana. Tym samym okazuje się, że w imię walki o ulepszenie numizmatu doszło do jego faktycznego zdewastowania. Jednocześnie okazuje się, że okaz z dziurą jest tak samo wartościowy jak okaz bez dziury, a jego stan zachowania może być określony jako stan pierwszy. W szerszej perspektywie okazuje się także, co w sumie dość oczywiste, że tej samej miary nie można przykładać do monet i medali, choć wszystkie są numizmatami.

Medal Merentibus z 19 aukcji Antykwariatu Michała Niemczyka (poz. 351).

Czy w takim razie każdy medal z dziurą zasługuje na zainteresowani na równi z medalami takiej dziury pozbawionymi? Oczywiście, że nie. Świetnym tego przykładem może być złoty medal Merentibus z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego oferowany na 19 aukcji Antykwariatu Michała Niemczyka pod pozycją 351. Z dziurą czy bez dziury, złote medale z czasów przedrozbiorowych to ogromna rzadkość. Tutaj w dodatku z bardzo dobrą proweniencją. Przedmiot broni się sam dlatego uważam, że zupełnie niepotrzebnie dom aukcyjny opatrzył go nieco przesadzonym opisem. Wskazał w nim, że “wystawiony [medal] zasługuje na szczególną uwagę. Ma bowiem otwór na gadzinie 12:00 przez który przechodziła oryginalna wstęga do noszenia w formie medalionu na piersi, niestety wstęga nie dotrwała do dziś w zbiorze“. Wedle mojej najlepszej wiedzy katalog ANMN jest pierwszym miejsce, w którym pojawia się koncepcja wieszania medali Merentibus z czasów Stanisława Augusta Poniatowskiego na wstędze. Pogląd ten nie był dotychczas prezentowany ani w literaturze, ani w nie znam takiej relacji historycznej. Poza tym otwór jest za mały do przewleczenia wstęgi i w najlepszym wypadku mógł służyć do przewleczenia koluszka dla wstęgi. Takie koluszko mogło jeszcze jakoś wyglądać przy małym medaliku diligentiae (który w epoce nazywano wręcz żetonem), ale w tak pięknym medalu było by estetyczną zbrodnią. Wreszcie stan zachowania rewersu medalu nie wskazuje aby miał się on ocierać na o czyjeś ubranie, zawieszony wcześniej na wstędze. Dlatego koncepcję medalu na wstędze uważam za nieudaną próbę uratowania tego egzemplarza przed porażką wizerunkową, wynikającą z wykonanej w nim dziury. Dlaczego renomowany dom aukcyjny podjął się takiej próby? Ponieważ wie jak przedziurawione numizmaty postrzegane są przez numizmatyków.

Dlatego zachęcam wszystkich do samodzielnego myślenia i samodzielnego oceniania każdego z numizmatów, niezależnie od tego czy są to monety, czy medale. Szukania odpowiedzi na pytanie czy wykonana w nich dziura jest umotywowana historycznie i kulturowo. Czy mówi nam coś o monecie, historii pieniądza, relacji gospodarczych lub innych wydarzeniach. Może się bowiem okazać, że dzięki odkryciu takiego kontekstu wzbogacimy nasz zbiór o bardzo ciekawą i dzięki niewiedzy innych niedrogą pamiątkę. Jak bowiem mówi Damian Marciniak – w numizmatyce widzisz tyle, ile wiesz. I tej dewizy należy się konsekwentnie trzymać.

Published

Medal nagrodowy VI Zjazdu Lekarzy i Przyrodników w Krakowie w 1891 roku

Medal nagrodowy VI Zjazdu Lekarzy Polskich i Przyrodników w Krakowie w ofercie WDA MiM (marzec 2019).

Dzisiejszy i kolejny wpis będą poruszały kwestie stanów zachowania i ich znaczenia dla budowania własnego zbioru. Pretekstem do tego konkretnego wpisu jest medal nagrodowy wydany z okazji VI Zjazdu Lekarzy Polskich i Przyrodników w Krakowie w 1891 roku, który oferowany był na aukcji Warszawskiego Domu Aukcyjnego Mariusza Walendzika i antykwariatu Monety i Medale Romualda Sawicza. Pierwszy ze wskazanych antykwariuszy znany jest z oferty numizmatów w możliwie najlepszych stanach zachowania. Dominująca część pozycji na jego aukcjach jest po gradingu. Z opisów poszczególnych monet wynika, że celuje w klientów poszukujących pamiątek z maksymalnymi notami. Powód dla którego podkreślam tą okoliczność wyjaśni się później. Drugiego z antykwariuszy kojarzę z ciekawej oferty medali jaką regularnie prezentował na allegro, aż do czasu przejścia na onebid. Być może jest to wrażenie subiektywne, ale marka Monety i Medale od zawsze dobrze mi się kojarzy. Dobrym pomysłem wydaje mi się także połączenie sił dwóch niezależnych podmiotów w celu zaprezentowania jednej dobrej oferty, niż robienie dwóch aukcji średniej jakości. Widząc jak wielu jest indywidualistów w branży antykwarycznej miło jest zobaczyć, że panowie potrafią zgodnie współpracować przy kolejnej już aukcji.

Medal nagrodowy VI Zjazdu Lekarzy Polskich i Przyrodników w Krakowie w ofercie WCN (luty 2018).

Wracając jednak do oferowanego medalu, zwrócił on moją uwagę, ponieważ pamiętam go z aukcji Warszawskiego Centrum Numizmatycznego, która skończyła się w dniu 1 lutego 2018 roku. Był to dokładnie ten sam medal w dokładnie tym samym pudełku. Podkreślam to dlatego, że bez przyglądania się szczegółom pośpieszny czytelnik może się poważnie zdziwić. Podczas kiedy rok temu medal pokryty był elegancką naturalną patyną, dziś błyszczy się na wszystkie strony. Różnica jest także w cenie. Rok temu medal został sprzedany za 330 zł. Obecnie za 750 zł. Muszę przyznać, że w mojej subiektywnej ocenie pierwsza z osiągniętych cen była oczywiście okazyjna. Uważam tak nie tylko ze względu na doskonały stan zachowania monety, ale także ze względu na fakt dołączenia do niego oryginalnego pudełka z epoki. Takie przyjemne zestawy nie zdarzają się często. Osiągnięto niedawno cenę 750 zł. uważam za odpowiadającą wartości tego zestawu. Myślę, że rynek wycenił go prawidłowo. Warto na marginesie zwrócić uwagę, że estymacja domu aukcyjnego sięgała nawet kwoty 1.800 zł. Jak się okazało mocno przeszacowanej. Dlatego warto zauważyć, że rynek nie dał premii za “nabłyszczenie” monety. Posłużyłem tym terminem w cudzysłowie, ponieważ mam wrażenie, że moneta została poddana nie tylko ingerencji chemicznej, ale także graficznej. W moim odczuciu zdjęcie zostało rozjaśnione tak, aby sprawiało wrażenie, że moneta się błyszczy pięknym srebrem. Uzyskany w efekcie tego zabiegu kolor jest nienaturalny i w moim przekonaniu wygląda kiepsko. Tak więc być może właśnie to dążenie do nienaturalnej perfekcji skutkowało sprzedażą monety poniżej estymacji domu aukcyjnego?

Published

oznaka sądów na 4 Aukcji Antykwariatu Dawida Janasa

Oznaka sądów Rzeczpospolitej Polskiej z 4 aukcji Antykwariatu Dawida Janasa i jego aukcji allego.pl

W zeszłą sobotę odbyła się 4 aukcja Antykwariatu Dawida Janasa. Jest to jeden z tych antykwariatów, którym warto się przyglądać ze względu na przyjęty przez właściciela model funkcjonowania. Oparł się on na współpracy z młodymi, aktywnymi w blogosferze numizmatykami, którymi są Krzysztof Jurko i Tomasz Poniewierka. Dzięki temu antykwariat jest ciągle “widoczny” w sieci. Jednocześnie antykwariat nie zamyka się wyłącznie na numizmatykę, oferując pamiątki z całego spektrum kolekcjonerskich zainteresowań. Niestety można odnieść wrażenie, że ta dodatkowa oferta jest nieco przypadkowa. Nie oznacza to jednak, że jest ona kiepska. Tego na pewno powiedzieć nie można. Na wszystkich poprzednich aukcjach nieliczne pozycje oferowane w działach poza numizmatycznych i wśród medali, uzupełnione były naprawdę ciekawymi przedmiotami.

Doskonałym tego przykładem jest oferta z 4 aukcji tego antykwariatu. W kategorii odznak i odznaczeń druga pozycja to: “II RP Odznaka Sądy Rzeczypospolitej – rzadka KRÓLESTWO POLSKIE”. Analizując tą ofertę należy po pierwsze zwrócić uwagę, że nie jest to odznaka tylko oznaka. Po drugie nie jest to pozycja w żadnej mierze rzadka. Regularnie pojawia się na allegro.pl i na aukcjach różnych domów aukcyjnych. Tutaj oferowana jest w wersji zdekompletowanej – bez szarfy. Proponowana cena wywoławcza, pomimo całej sympatii do oferującego jest całkowitym nieporozumieniem. Oznaka warta jest w tym stanie zachowania raptem kilkaset złotych, natomiast cena wywoławcza wynosi 3.000 zł., a estymacja 3.500-4.000 zł. Podanie takiej wyceny nie usprawiedliwia nawet fakt, że dokładnie ta sama oznaka oferowana była na aukcji allegro.pl antykwariatu Dawida Janasa, zakończonej w dniu 13 września 2018 roku. Aukcja miała się zakończyć ceną 4.010,90 zł. Jeśli wynik ten został rzeczywiście zrealizowany, to antykwariat nie powinien ulegać presji nowego właściciela który chce po pół roku odzyskać pieniądze i mimo wszystko realnie wycenić przedmiot.

Dlaczego uważam, że oznaka warta jest zaledwie kilkaset złotych? Po pierwsze dlatego, że właśnie taką cenę uzyskują oznaki sądów rzeczpospolitej bez szarfy. Trzeba jednak przyznać, że niekiedy zdarzało się, że ich cena wykraczała nieco ponad tysiąc złotych. Dlatego w tym konkretnym przypadku chciałem się odnieść do dwóch cech szczególnych, które w mojej ocenie zdecydowanie obniżają wartość oznaki. Po pierwsze została ona mechanicznie uszkodzona przez obcięcie drobnych fragmentów. Widać to wyraźnie na jedynym z piór orła i dalszym nacięciu powierzchni oznaki. Dlaczego ktoś zadał sobie trud takiego osobliwego okaleczenia oznaki? Nie mam pojęcia, ale trzeba przyznać, że uszkodzenie jest zupełnie nietypowe i nieprzyjemnie rzuca się w oczy.

Drugi ważny mankament tej oznaki to wtórnie położony czerwony lakier. Każdy kto widział przynajmniej kilka takich oznak z łatwością zauważy, że pierwotna czerwona farba na oznace została wykruszona i w jej miejsce położono nowy, zupełnie nie pasujący lakier. Poza tym został on położony w dość nieprofesjonalny sposób. Wychodzi poza obręb promieni w tle orła, a w jednym miejscu nad koroną orła został nałożony nawet na liście dębowe. Widać to na detalu umieszczonym na początku poprzedniego akapitu. Trzeba uczciwie przyznać, że farba nakładana przez Lipczyńskiego była do niczego i nawet na zdjęciach z epoki widać, że bywała częściowo wykruszona. Nigdy jednak nie widziałem oznaki na której farba była by źle położona. Z drugiej strony parokrotnie widziałem już przykłady takich domorosłych prób poprawienia oznaki przez nałożenie nowego lakieru. Zawsze kończyły się one oszpeceniem, a nie poprawą.

O wtórnie położonym lakierze i obcięciu poinformowałem Antykwariat Dawida Janasa wiadomością przesłaną przez onebid.pl w dniu 17 marca 2019 roku wieczorem. Reakcja była natychmiastowa i już następnego ranka Tomasz Poniewierka poprosił mnie o podanie podstaw moich twierdzeń. Wydaje się, że jest to podejście nawet lepsze niż ślepe reagowanie na uwagi anonimowych klientów. Po bliższym wyjaśnieniu sprawy Antykwariat przyjął zgłoszone spostrzeżenia i nieco zmienił opis aukcji. Wskazano na obcięcie fragmentu oznaki i dodano, że czerwony lakier był “prawdopodobnie odświeżany“. W konsekwencji obniżono ocenę stanu zachowania z bardzo dobrego na dobry lecz nie wpłynęło to na obniżenie estymacji. Dlatego reakcję domu aukcyjnego oceniam raczej pozytywnie, acz z pewnym niedosytem. Odniosłem wrażenie, że chcieli uwzględnić konieczne uwagi ale tak, żeby możliwie najmniej wpłynęło to na ewentualny wysoki wynik licytacji. Ostatecznie na stronie onebid.pl figuruje informacja, że oznaka została sprzedana za 3.000 zł. + prowizja domu aukcyjnego.

Drażnią wreszcie nie do końca profesjonalne opisy. Nie chodzi tyle o jakieś konkretne błędy, ale niezrozumiałe niedociągnięcia. Po co w tytule omawianej oferty zaakcentowano wersalikami zwrot KRÓLESTWO POLSKIE? Oznaka była wykonana już w okresie międzywojennym. Tyle tylko, że dla oszczędności przy jej wykonaniu posłużono się matrycą z 1917 roku, do której jak słusznie zwraca uwagę opis, dołożono tabliczkę z napisem Sądy Rzeczypospolitej Polskiej. Tak wykonane są wszystkie takie oznaki, więc nie do końca zrozumiałe wydaje się akcentowanie tej okoliczności, jak gdyby miało to być coś szczególnego. Inną nieścisłością jest akcentowanie “odmiany z niesygnowaną nakrętką“. Rzeczywiście Stanisław Lipczyński posługiwał się przy tych oznakach różnymi nakrętkami. W tym typową dla niego nakrętką bez oznaczenia firmy, jaka dołączona jest do oferowanej oznaki. Nie jest to jednak żadna odmiana. Po prostu taka, a nie inna nakrętka. Dlatego trzymam kciuki za Antykwariat Dawida Janasa i jego załogę będąc przekonanym, że wraz z upływem czasu takich niedociągnięć będzie coraz mniej.

Published

Sąd Okręgowy w Gdyni – zdjęcie zagadka

Damian Marciniak lansuje hasło “w numizmatyce widzisz tyle ile wiesz“. W mojej ocenie jest to hasło uniwersalne i dotyczy nie tylko numizmatyki, ale także innych nauk pomocniczych historii i obszarów zainteresowań hobbystycznych. Na dowód powyższego przedstawiam obok zdjęcie oferowane ostatnio na allegro z opisem informującym, że jest to zdjęcie zbiorowe urzędników. Jedyna bliższa informacja wskazywała na to, że zostało wykonane przez zakład FOTO ELITE GDYNIA. Nic więcej. Reszta dostępna jest wyłącznie dla tych, którzy wiedzą więcej. Osoby zainteresowane historią wymiaru sprawiedliwości zwrócą uwagę na charakterystyczny układ sali z widocznymi na pierwszym planie ławami dla publiczności. Po prawej i lewej stronie widać fragmenty bariery oddzielającej stół składu orzekającego od reszty sali. Bardziej wnikliwi obserwatorzy, nakierowani siedzibą zakładu fotograficznego być może zorientują się, że jest to najbardziej reprezentacyjna sala Sądu Okręgowego w Gdyni. Była ona na tyle duża, że obecnie (już w Sądzie Rejonowym w Gdyni) została podzielona na dwie sale nr 3 i 3a, zlokalizowane dokładnie na wprost wejścia do sądu.

Zdjęcie jest w mojej ocenie bardzo ciekawe, ponieważ projekt budynku powstał dopiero 1934 roku. Jego autorami byli Tadeusz Sieczkowski, Zbigniew Karpiński i Roman Sołtyński. Budynek oddano do użytku stosunkowo szybko, bo już w maju 1936 roku. Tak więc do wybuchu wojny sąd działał niecałe trzy i pół roku. Powstaje jednak pytanie czy zdjęcie zostało wykonane przed wojną, czy po wojnie? W końcu zakład FOTO ELITE działa w Gdyni w tym samym miejscu do dnia dzisiejszego. W mojej ocenie nie ulega wątpliwości, że zdjęcie jest przedwojenne. Po pierwsze dlatego, że widoczny w tle orzeł posiada na głowie koronę. Po drugie dlatego, że stroje widocznych na zdjęciu sędziów są charakterystyczne dla końca lat trzydziestych. Podobnie jeden z sędziów posiada miniatury odznaczeń charakterystyczne dla lat trzydziestych.

Innym sposobem potwierdzenia atrybucji zdjęcia było zidentyfikowanie osób obecnych na zdjęciu. W tym celu sięgnąłem do wydawanego co roku Kalendarza – informatora sądowego. Zwróciłem uwagę na roczniki od 1936 do 1939 roku. W 1936 roku prezesem sądu był Józef Parczewski, a wiceprezesami Antoni Karczewski i Leon Kryczyński. W 1937 roku prezesem sądu w miejsce sędziego Parczewskiego został Jarosław Czarliński. Dopiero w 1939 roku sędziego Karczewskiego zastąpił na stanowisku wiceprezesa sądu dr Juliusz Pobłocki.

Na zdjęciu udało mi się zidentyfikować Leona Kryczyńskiego, który był nie tylko sędzią ale także historykiem i ważnym przedstawicielem społeczności tatarskiej w Polsce. Niedawno prezydent RP odznaczył go pośmiertnie orderem Orła Białego. Przypuszczalnie tylko ze względu na to, że był tak wybitną postacią udało mi się znaleźć w internecie jego zdjęcie. Wedle informatora sądowego na 1935 rok, w tym czasie sędzie Kryczyński nie pracował jeszcze w Sądzie Okręgowym w Gdyni. Potwierdza to, że zdjęcie wykonano w latach 1936-1939.

Inną osobą, którą udało mi się zidentyfikować na zdjęciu jest Franciszek Sokół, komisarz rządu w Gdyni. Jego obecność naprowadziła mnie na trop dotyczący okazji przy której wykonane było zdjęcie. Mogło to być oddanie do użytku nowego gmachu sądu w maju 1936 roku lub objęcie obowiązków przez nowego prezesa Sądu Okręgowego w Gdyni przez Jarosława Czarlińskiego w październiku 1937 roku. W tym kontekście trzeba zwrócić uwagę na intensywne słońce padające na podłogę sali sądowej. Jeśli przyjąć hipotezę, że wybór jest wyłącznie między tymi dwoma wydarzeniami, to padające słońce wydaje się być ewidentnie majowe. Oznaczało by to, że prezentowane zdjęcie zostało wykonane w maju 1936 roku, podczas uroczystości oddania do użytkowania budynku Sądu Okręgowego w Gdyni. Zdjęcie jest o tyle ciekawe, że dotychczas nie widziałem żadnego przedwojennego zdjęcia z wnętrza tego sądu. Satysfakcję daje także ustalenie prawdopodobnych okoliczności jego wykonania, pomimo całkowitego braku informacji w opisie aukcji.

Published

Znaczek III Zjazdu Prawników Czechosłowackich w Bratysławie 1930

Chcąc być szczerym muszę przyznać, że zupełnie nie miałem pomysłu na ten wpis. Nie chciałem jednak znów przerywać rutyny cotygodniowej publikacji. Kiedy nie ma się treści, najlepiej uciec w stronę atrakcyjnej ilustracji. Dlatego zacząłem przeszukiwać pamięć komputera z zamiarem znalezienia czegoś, co będzie dobrze wyglądało. Zupełnie przypadkiem trafiłem na odznakę-znaczek, kupiony kilka lat temu na aukro.cz. Kupując go nie wiedziałem do końca w co inwestuję. Sprzedający tez nie wiedział co to jest, więc cena nie była wygórowana. Początkowo myślałem, że może to być znaczek pamiątkowy promocji Wydziału Prawa Uniwersytetu im. Jana Komenskiego w Bratysławie. Było to najprostsze skojarzenie, które wynikało z widocznych na znaczku paragrafów, jednoznacznie odsyłających do tematyki prawniczej. Z takim przeświadczeniem odłożyłem odznakę do pudełka gdzie spokojnie przeleżała sobie kilka lat. Teraz, kiedy postanowiłem ją opisać na stronie, coś mi w tej atrybucji intuicyjnie nie grało. Dlaczego znaczek przeznaczony dla absolwentów uniwersytetu wykonany został w formie flagi? Dlaczego wykonano go w zakładzie grawerskim w Pradze, a nie w bezpośrednio w Bratysławie? Dlaczego na fladze pojawia się nazwa miejscowości, a nie uniwersytetu? Wreszcie dlaczego jest to fantazyjna flaga posługująca się jedynie barwami właściwymi dla Czechosłowacji? Poza tym odznaka ma numer 127. W okresie międzywojennym rekordowy dla Wydziału Prawa Uniwersytetu im. Jana Komenskiego był 1936 rok. Tego lata ukończyło go 139 absolwentów z tytułem JUDr., który odpowiada obecnemu tytułowi magistra. Nie ma więc wcale pewności, czy w 1930 roku było ich aż 127.

Nie było wyjścia. Musiałem poszukać innego wydarzenia, które mogło być upamiętnione za pomocą takiego znaczka. Dość szybko udało mi się ustalić, że 1930 roku Bratysława gościła III Zjazd Prawników Czechosłowackich. To był strzał w dziesiątkę. Paragrafy na niebieskim tle potwierdzają prawniczą konotację wydarzenia. Nazwa miejscowości wskazuje na miasto gospodarza konferencji, a data na jej rok. III Zjazd Prawników Czechosłowackich był wydarzeniem nie tylko krajowym, ale także międzynarodowym. W tym kontekście wykonanie znaczka w największym zakładzie grawerskim Czechosłowacji okresu międzywojennego i wysoki numer na rewersie nie wydają się już nietypowe. Tak też można odczytywać nietypowe ułożenie barw na fladze. Biały, niebieski i czerwony są bowiem kolorami tradycyjnie nawiązującymi do idei panslawistycznych. Pokazanie ich w zestawieniu nie odpowiadającemu żadnej z państwowych flag, mogło stanowić próbę uniwersalizacji zjazdu z krajowego na ogólno-słowiański. Na marginesie można dodać, że trzy lata później w Bratysławie odbył się I Zjazd Prawników Państw Słowiańskich. Co świadczy o popularności myśli panslawistycznych wśród prawników Europy wschodniej i środkowej okresu międzywojennego.

Dlaczego ten wątek ma dla mnie takie znaczenie? Ponieważ tu następuje zwrot akcji w ramach moje wpisu i pojawia się nowe spojrzenie na opisywany znaczek. W takcie Zjazdu w Bratysławie w 1930 roku powołano Komisję Współpracy Międzynarodowej pod przewodnictwem prof. Kazimierza Władysława Kumanieckiego z Uniwersytetu Jagiellońskiego. Komisja ta, w skład której wchodzili także prawnicy Jugosławii, Rumunii i Francji, na wniosek sekretarza prof. Tadeusza Hilarowicza podjęła uchwałę o zamiarze zorganizowania w Polsce międzynarodowej konferencji na temat prawa administracyjnego. Już w następnym roku prof. Hilarowicz powołał Komitet Organizacyjny Międzynarodowych Wykładów Nauk Administracyjnych, a w kolejnym roku zorganizowano w Gdyni Międzynarodowe Wykłady Nauk Administracyjnych i Gospodarczych. Konferencja odbyła się w dniach 16-30 lipca 1932 roku w Państwowej Szkole Morskiej. Omawiane były tematy dotyczące gospodarki morskiej, portów, emigracji, administracji przedsiębiorstwami państwowymi, czy współczesnej administracji państwowej. Na 250 słuchaczy, aż 150 przybyło z Czechosłowacji, Jugosławii, Bułgarii, Rumunii i Estonii. Tak oto przypadkowo kupiony i zapomniany na dnie szuflady znaczek stał się ciekawym obiektem w zbiorze pamiątek dotyczących relacji polsko-słowackich.

Published

Ile warte są odznaczenia PRL?

Legitymacja odznaki Zasłużony Działacz Kultury dla Włodzimierza Sokorskiego (7 aukcja GNDM)

Jeśli przyjrzeć się wynikom wyszukiwarek, na podstawie których czytelnicy trafiają na tą stronę, można wyróżnić grupę pytań rozpoczynających się od zwrotu “ile warta jest odznaka…”. Ponieważ nie ma nic złego w próbie ustalenia materialnej wartości pamiątek znalezionych gdzieś na dnie domowej szuflady, spróbujmy sobie powiedzieć dwa słowa o wartości odznaczeń nadawanych w okresie Polskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Bezpośrednim impulsem do napisania tego postu była 7 aukcja Gabinetu Numizmatycznego Damiana Marciniaka, na której oferowana była odznaka Zasłużony Działacz Kultury dla Włodzimierza Sokorskiego. Do odznaki dołączona była legitymacja potwierdzająca to nadanie, która widoczna jest na sąsiednim zdjęciu. Uzupełnieniem zestawu było pudełko do odznaki. Można więc powiedzieć, że z punktu widzenia kolekcjonerskiego niewiele więcej da się wymyślić.

Sam Włodzimierz Sokorski, jak by go nie oceniać, dla kultury okresu PRL nie był postacią anonimową. W latach 1952-1956 pełnił funkcję Ministra Kultury, a następnie do 1973 roku był przewodniczącym Komitetu do spraw Radia i Telewizji. Można więc przyjąć, że jeśli ktoś już potrzebuje do kolekcji odznakę Zasłużonego Działacza Kultury to bardziej warto posiadać egzemplarz po Włodzimierzu Sokorskim, niż po kierowniku biblioteki w szkole podstawowej. Jak w takim razie rynek wycenił omawiany zestaw? Na pełne 70 zł.

Dlaczego tak tanio? Na legitymacji po Sokorskim łatwo zauważyć numer 11.678. Odznaka została ustanowiona w marcu 1962 roku, a były Minister Kultury otrzymał ją dopiero we wrześniu 1974 roku. To oznacza, że w tym okresie odznakę otrzymywały średnio niecałe trzy osoby dziennie! Podaż odznak jest więc niesamowita. Przy liczbie nadań idącej w dziesiątki tysięcy egzemplarzy ciężko będzie zaspokoić rynek i nawet egzemplarz szczególny, kompletny pod względem kolekcjonerskim i po znanej osobie nie osiągnie wysokiej ceny. Z drugiej strony może tak się zdarzyć, że rzadko spotykana odznaka z okresu PRL będzie droga, choćby była anonimowa. Przykładem mogą być inne odznaczenia resortowe PRL licytowane w jednym czasie, także na aukcjach u Damiana Marciniaka w 2014 roku. Odznaka zasłużony dla wymiaru sprawiedliwości (58 nadań) osiągnęła cenę 1.342 zł., odznaka zasłużony dla kultury narodu (77 nadań) osiągnęła cenę 910 zł., a odznaka zasłużony dla zdrowia narodu (1.645 nadań) osiągnęła już tylko cenę 261,57 zł.


Published

Sąd Pokoju Okręgu Lubelskiego: Wydział Sporny

Pod koniec 2017 roku odbyła się we Wiedniu aukcja militariów zawierająca szereg polskich pamiątek. W tym dwa większe zestawy tłoków i odcisków pieczęci. Wbrew nazwie aukcji były wśród nich nie tylko pieczęci wojskowe, ale także trzy związane z cywilnym wymiarem sprawiedliwości. Pierwsza z nich i jednocześnie najłatwiejsza do datowania jest pieczęć komornicza z okresu międzywojennego. Najprawdopodobniej powstała na przełomie 1928 i 1929 roku, a następnie była używana aż do wybuchu II Wojny Światowej. Druga to pieczęć C. i K. Sądu Powiatowego w Ulanowie. Można ją w miarę łatwo datować na drugą połowę XIX wieku lub początek XX. Datowanie zawężone do kilkudziesięciu lat nie jest szczególnie precyzyjne dla obiektów tak (relatywnie) młodych. Niestety w moim przekonaniu dalsze ograniczanie przedziału czasowego w którym mogła powstać pieczęć byłoby możliwe tylko w oparciu o styl lub sposób wykonania samej pieczęci. Na tym się niestety nie znam. Nie mam też odpowiedniej literatury ani materiałów porównawczych. W konsekwencji ten wpis poświęcony będzie wyłącznie trzeciemu tłokowi pieczętnemu, którego zdjęcie widać po lewej stronie. Ustalenie daty jego powstania i wykorzystania było dla mnie miłą zagadką historyczną, którą chciał bym się podzielić.

Zacznijmy od treści pieczęci. W tym celu wykonałem jej wirtualny odcisk, widoczny po lewej stronie. Pieczęć używana była w Wydziale Spornym Sądu Pokoju Okręgu Lubelskiego. Oznacza to, że wykonano ją przed 1876 rokiem, kiedy na terenach byłego Królestwa Polskiego weszła w życie reforma sądowa Aleksandra II. Razem z nią wprowadzono w Guberni Lubelskiej organizację sądów pokoju analogiczną do tej jaka funkcjonowała w Rosji. Wykonanie pieczęci po tej dacie wyklucza nie tylko zmiana organizacji sądownictwa, ale także wyeliminowanie z pieczęci języka polskiego. Wszystkich zainteresowanych bliżej tym tematem odsyłam do doskonałej książki prof. Artura Korobowicza pod tytułem “Sądownictwo Królestwa Polskiego 1876-1915“. Dla zachęty dodam, że znaleźć tam można nie tylko informacje o organizacji wymiaru sprawiedliwości, ale także inne ciekawostki, ja ta dotycząca pieczęci Sądu Okręgowego w Lublinie, które na początku 1914 roku zostały na polecenie rosyjskiego Sztabu Generalnego wywiezione do Rosji.

Skoro wiemy już kiedy najpóźniej mogła powstać omawiana pieczęć, spróbujmy odpowiedzieć na pytanie kiedy mogła powstać najwcześniej. Najdalszą perspektywę wyznacza oczywiście rok 1810, kiedy na wzór rozwiązań duńskich wprowadzono w Księstwie Warszawskim sądy pokoju. Jest to data oczywiście zbyt daleka na co wskazuje nie tylko szczególna nazwa sądu, ale przede wszystkim herb umieszczony na pieczęci. Ten ostatni może pochodzić najwcześniej z 1842 roku. Wtedy herbem Królestwa Polskiego został dwugłowy czarny orzeł z Orłem Białym na tarczy sercowej. W tym samym roku wprowadzono nową jednostkę administracyjną, jaką był okręg sądowy. Wikipedia podaje informację bez źródła, że godło to miało być zmienione w 1858 roku. Jednak banknoty 1 rublowe Królestwa Polskiego z 1864 i 1866 roku nadal posiadały taki sam herb jak banknoty emitowane w latach 1847-1858. Tak więc jeśli nawet informacja z Wikipedii jest prawdziwa, to rzekomej zmianie mogły się oprzeć nie tylko banknoty, ale także pieczęci sądowe.

Ponieważ przedział czasowy zamknięty w datach 1842-1876 jest nadal dość szeroki, raz jeszcze należy wrócić do napisu umieszczonego na pieczęci i jednocześnie sięgnąć do Organizacji sądownictwa nadanej postanowieniem Rady Administracyjnej Królestwa Polskiego z dnia 24 stycznia (5 lutego) 1867 roku (Dziennika Praw Królestwa Polskiego, tom. 66, s. 388-395). W związku ze zmianami administracyjnymi w Królestwie doszło na podstawie tego postanowienia także do przemianowania sądów. W konsekwencji Sąd Pokoju Okręgu Lubelskiego został przemianowany na Sąd Pokoju w Lublinie. Jednocześnie możliwy czas powstania pieczęci został ograniczony do 25 lat pomiędzy 1842 i 1867 rokiem. Niestety na chwilę obecną nie mam pomysłu jak jeszcze zawęzić ten okres. Można jedynie snuć przypuszczenia, że w związku z długą żywotnością tego typu pieczęci, powstała ona właśnie w pierwszym roku zakreślonym moim małym dochodzeniem. Z drugiej strony 25 lat to czas wystarczający aby zamienić wysłużoną pieczęć nowym egzemplarzem. Nie można wykluczyć, że miało to miejsce także w tym przypadku.

Published

Na starówce

Dzisiejszy wpis będzie o tym, co kolekcjonerzy lubią najbardziej, czyli o odkrywaniu tajemnic niedostrzeżonych przez innych. Czy może być coś przyjemniejszego kolekcjonerskiego ego, niż zauważenie niuansów przeoczonych przez innych uczestników zabawy? Dokładnie taka przyjemność towarzyszyła mi kilka miesięcy temu, kiedy na aukcji w słowackim domu aukcyjnym SOGA pojawił się obraz Ferdynanda Kotvalda zatytułowany “v starom meste”, czyli “na starówce”. Widać na nim zaułek z łukami łączącymi zabudowę po obu jego stronach. Podobne rozwiązanie widać po przeciwnej stronie drogi, przecinającej całą kompozycję. Na wprost po lewej widać kamienicę o nietypowym froncie parteru, który rozchodzi się jak podstawa wieży. Miejsce wydaje się być na tyle charakterystyczne, że jeśli tylko nie powstało w wyobraźni autora, to ciężko będzie je pomylić. Niestety Ferdynand Kotvald umieścił na obrazie jedynie datę jego wykonania (1956), zapominając o wskazaniu miejsca. Mogło to być niemal wszędzie. Kotvald jeździł po całej Czechosłowacji i przedstawiał głównie przestrzenie miejskie. W konsekwencji miejsca powstania obrazu nie domyślił się także dom aukcyjny oferujący prezentowany obraz. Oczywiście nie wiem, czy nie zgadł tego ktoś z obserwujących aukcję. Domyślam się jednak, że skoro nikt nie powiadomił domu aukcyjnego, to osób takich było przynajmniej niewiele.

Żeby nie trzymać nikogo dłużej w niepewności przedstawiam po lewej stronie pocztówkę z około 1930 roku, obrazującą dokładnie to samo miejsce. Najwyraźniej na tyle urokliwe, że chciał je ująć nie tylko Kotvald ale także autorzy przedwojennych pocztówek Keżmarku. To widok na miejsce w którym Hradne Namestie, czyli Plac Zamkowy przechodzi w Hlavne Namestie, czyli Główny Plac. Oczywiście nazwa plac jest tu bardzo umowna, ponieważ w rzeczywistości jest to główna ulica Keżmarskiej starówki. Ujęcie wykonane jest z ulicy Námestie Požiarnikov, czyli Plac Strażaków. Widoczne na obrazie i pocztówce łuki nad uliczką stanowią jedną z atrakcji turystycznych miasta i wedle mojej pamięci nie występują nigdzie więcej w okolicy. Być może także dlatego, były powodem do uwiecznienia ich na opisywanym obrazie Kotvalda.

Published

Nie pisałem, ale nie próżnowałem

Przez pierwsze pół roku całkiem nieźle wywiązywałem się z postanowienia noworocznego, żeby umieszczać na stronie jeden wpis tygodniowo. Może nie w stu procentach, ale wyjątków od reguły było naprawdę niewiele. Od końcówki lipca nie pojawił się na stronie żaden wpis co nie znaczy, że zmieniłem zainteresowania. Wręcz przeciwnie. Było co najmniej kilka ciekawych wydarzeń, które chciałem tu opisać dając sobie pretekst do powrotu. Wreszcie postanowiłem wrócić bez wyraźnego pretekstu, trochę dlatego że mam wolny wieczór. Wznawiam postanowienie umieszczania na stronie jednego postu w tygodniu – dokładnie w każdy piątek w samo południe. Zobaczymy czy tym razem uda się utrzymać ten rytm dłużej niż poprzednie pół roku. Mam w zanadrzu kilka zaległych tematów, więc być może się uda. Pierwszy merytoryczny wpis już jutro 🙂

Published

Pomóż mi mój stary przyjacielu

Tytuł dzisiejszego wpisu jest dla mojej strony nietypowy, ponieważ nie wyjaśnia co będzie przedmiotem wpisu. Próbowałem wymyślić coś konkretnego, co jednocześnie nie będzie zbyt długie i całkowicie poległem. Dlatego teraz pozostawię wszystkich w napięciu i puentę tytułu ujawnię dopiero na końcu wpisu. Punktem wyjścia, czy też przedmiotem dzisiejszej notki będzie medal zaprojektowany przez Władysława Oleszczyńskiego dla upamiętnienia ostatniego burbona na tronie francuskim, czyli Ludwika Filipa I. Oczywiście to nie przynależność do słynnego rodu była pretekstem do wybicia tego medalu. Był on formą podziękowania za pomoc i opiekę jakich król Francji udzielał polakom z Wielkiej Emigracji. Świadczy o tym projekt rewersu medalu, na którym personifikacja Francji wyciąga rękę do uciekających polaków. Dewiza umieszczona w górnej części kompozycji, stanowi w zasadzie wyjaśnienie tej sceny: “Przyjdźcie do mnie moi starzy przyjaciele”. Medalu nie dało się uczynić bardziej czytelnym. Na koniec dodam jedynie, że poniżej dolnej cięciwy umieszczona jest data wybicia medalu w 1838 roku. Będzie to miało znaczenie dla późniejszych spostrzeżeń.

Odwracając medal na stronę portretową, zobaczymy na niej króla Francji z tytulaturą w umieszczoną wokół postaci. Takie ujęcie nie może budzić najmniejszego zaskoczenia w medalu nawiązującym do wzorów klasycystycznych. Dlatego w zasadzie nie chce się mu poświęcać żadnej uwagi. Gdyby nie zbieg okoliczności, pewnie tak by było również w moim przypadku. Przeglądając w ostatni weekend zbiór numizmatów francuskich zauważyłem awers medalu o którym pomyślałem, że należy do omawianego wyżej medalu. Okazało się jednak, że ma odmienny rewers. Pomyślałem więc, że musi to być rewers wykonany do tego samego awersu. Dopiero kiedy sięgnąłem po medal upamiętniający pomoc Francji dla Wielkiej Emigracji zauważyłem, że awers tych medali nie jest do końca identyczny. Na pierwszym medalu król miał wieniec laurowo-dębowy, a na drugim wieniec wyłącznie dębowy. Inny detal to wstążka spinająca włosy, która spadając na ramię króla raz jest dłuższa, a raz krótsza. Żeby dobrze pokazać brak znaczenia różnic pomiędzy poszczególnymi medalami poniżej przedstawiłem zdjęcia awersów dwóch medali nie tożsamych z projektem Oleszczyńskiego. W takiej skali są nie do odróżnienia.

Powiem więcej. Jestem przekonany, że większość z czytelników pomyślała, że oba widoczne po lewej stronie medale są identyczne. Jednak one też różnią się między sobą drobnymi detalami choć w tym wypadku mają tego samego autora. którym nie był Władysław Oleszczyński. Oznacza to, że ktoś zapożyczył projekt od Oleszczyńskiego lub Oleszczyński od kogoś. Jak to rozstrzygnąć? Pierwszy z widocznych po lewej stronie medali stanowił nagrodę na wystawie malarstwa w 1842 roku. Drugi z tych medali był nagrodą na wystawie sztuk pięknych i przemysłu w 1836 roku. Oznacza to, że zapożyczającym był Władysław Oleszczyński. Kogo w takim razie kopiował? Był to Jacques-Jean Barre, generalny grawer monet Mennicy Paryskiej. Jednocześnie autor szeregu projektów medali wykonanych na zamówienie emigracji. Biorąc ówczesne stosunki musiał być także przyjacielem sprawy polskiej, a najpewniej także samego Oleszczyńskiego. Nie jest więc wykluczone, że autor projektu omawianego medalu popowstaniowego, nie mając własnego pomysłu na awers medalu z wizerunkiem Ludwika Filipa I, poprosił o pomoc swojego starego przyjaciela z Mennicy Paryskiej.

Published

Paderewski pisze do Barthou

Dziś pozwolę sobie zaprezentować dwa listy Ignacego Jana Paderewskiego wysłane do Louisa Barthou, byłego premiera Francji, trzynastokrotnego ministra, adwokata, jednego z bardziej znaczących francuskich polityków pierwszej połowy XX wieku i wieloletniego przyjaciela Ignacego Paderewskiego. Z drugiej strony postaci zupełnie anonimowej dla naszej historii, o której sam wcześniej nigdy nie słyszałem. Co ciekawe, oba listy zostały napisane własnoręcznie przez naszego wybitnego kompozytora.

Znajomość obu polityków i miłośników muzyki doskonale oddaje ducha czasów w jakich przyszło im żyć. Początkowo ich relacja skupiała się wokół sprawy polskiej. W czasie pierwszej wojny światowej Ignacy Paderewski zabiegał u ówczesnego Ministra Spraw Zagranicznych Francji Louisa Barthou, o wsparcie dążeń niepodległościowych Polski oraz pomoc humanitarną dla obszarów objętych działaniami wojennymi.

W czasie pobytu Ignacego Paderewskiego w Szwajcarii znajomość koncentrowała się głównie wokół tematów związanych z muzyką. Louis Barthou oprócz działalności politycznej angażował się także w działalność Komitetu Narodowego dla Propagowania Muzyki (Comité national de propagande pour la musique). Nie można jednak wykluczyć, iż podtrzymywanie bliskich stosunków z tak ważnym politykiem, wiązało się w jakiejś mierze także z aspiracjami politycznymi przyszłego lidera Frontu Morges.

List I. J. Paderewskiego do L. Barthou z 16.VII.1932 roku
List na papierze firmowym Ignacego Paderewskiego, wykonanym z papieru czerpanego, z wypukle nałożonymi inicjałami “I.J.P.”. Cztery karty, z czego zapisana jest tylko pierwsza. Sławny kompozytor dziękuje w liście za zaproszenie i dyplom honorowy od Komitetu Narodowego dla Propagowania Muzyki. List pisany w całości odręcznie z podpisem. Wraz z listem zachowała się przednia strona koperty.

List I. J. Paderewskiego do L. Barthou z 30.XI.1933 roku
List na papierze firmowym Ignacego Paderewskiego, wykonanym z papieru czerpanego, z wypukle nałożonymi danymi kontaktowymi kompozytora. Obszerny trzy stronicowy list, w którym Ignacy Paderewski ujawnia swój osobisty stosunek do muzyki oraz jej roli społecznej. List pisany w całości odręcznie z podpisem. Wraz z listem zachowała się koperta stanowiąca komplet papeteryjny z papierem firmowym.

Published

J. Willaume, Fryderyk August jako książę warszawski (1807-1815)

W wakacje zawsze jest więcej czasu na lekturę, więc pozwoliłem sobie najnowszy wpis poświęcić biografii Fryderyka Augusta jako księcia warszawskiego. Wbrew nazwie nie jest to wyłącznie biografia polityczna. Autor przedstawia swój pogląd na charakter i osobowość głównego bohatera. Stara się wskazać na te wydarzenia z jego nie łatwego życia prywatnego, które wpłynęły na jego późniejszą postawę wobec dworu Saskiego, Napoleona i obcych mu kulturowo obywateli Księstwa. Oceny prof. Willaume sprawiają wrażenie wyważonych, ponieważ z książki nie przebija jego osobisty stosunek do portretowanego władcy. Chwali go za pracowitość i szczerą chęć rozwiązania problemów Księstwa i gani za nieumiejętność dostosowania się do wymogów chwili, zbytną uległość Napoleonowi i swojemu dworowi. Tym samym Fryderyk August jawi się jako postać wielowymiarowa, a jego biograf jako obiektywny obserwator.

Wrażenie to jest poparte szeroką kwerendą, opartą na częściowo zniszczonych już archiwach. Należy bowiem pamiętać, że prezentowana po lewej stronie okładka pochodzi z reprintu wydanego w 2013 roku w Oświęcimiu przez wydawnictwo Napoleon V. Pierwsze wydanie ukazało się w 1939 roku i w większości zostało zniszczone przez Niemców. Według ustaleń Marcina Baranowskiego zachowało się nie więcej jak sto egzemplarzy rozesłanych jeszcze przed wprowadzeniem książki do pełnej dystrybucji. Jest to niewątpliwie jedna z tych książek, które nie tylko warto przeczytać, ale także miło byłoby mieć w pierwodruku. Tym bardziej, że reprint wydany jest niedbale. Rażą oczywiste błędy edytorskie będące wynikiem kiepskiej korekty i amatorski skład tekstu. Szkoda, bo książka zasługiwała moim zdaniem na to aby wydać ją pięknie.